कुमारभारती Question Answers Class 10 Chapter 7 Kumarbharati Maharashtra Board Marathi Medium

Question Answers For All Chapters – कुमारभारती Class 10

गवताचे पाते

कृति

(1) आकृत्या पूर्ण करा:

1. रूपक कथांचे वैशिष्ट्ये

• लहान आकाराची कथा
• अर्थगर्भता आणि सूक्ष्मता
• नाट्यपूर्ण आणि आलंकारिकता
• कमीत कमी शब्दांत प्रभावी संदेश

2. गवताच्या पात्याची स्वभाव वैशिष्ट्ये

• स्वप्नाळू आणि संवेदनशील
• तक्रारीखोर
• परिस्थितीनुसार बदलणारे

3. पानाची स्वभाव वैशिष्ट्ये

• गर्विष्ठ आणि अहंकारी
• स्वतःला श्रेष्ठ मानणारे
• आपल्या स्थितीशी असमाधानी

4. गवताच्या पात्यासाठी पाठात आलेले शब्द व शब्दसमूह

• चिमुकले पाते
• गोड गोड स्वप्नं
• झोपी जाणे

(2) कारणे लिहा:

(अ) झोपी गेलेल्या चिमुकल्या गवताच्या पात्यानं गळून पडणाऱ्या पानाकडे तक्रार केली, कारण  त्याच्या पडण्याच्या आवाजामुळे गवताचे पाते जागे झाले आणि त्याच्या सुंदर स्वप्नांमध्ये अडथळा निर्माण झाला.

(आ) “अरसिक गवताच्या पात्याला गाणं समजणार नाही” असे गळून पडणारे पान म्हणाले, कारण  ते स्वतःला श्रेष्ठ समजत होते आणि गवताच्या पात्याला क्षुद्र लेखत होते.

(इ) वसंताच्या संजीवक स्पर्शाने पानाचे रूपांतर चिमुकल्या पात्यात झाले, कारण  निसर्गचक्रानुसार पान जमिनीत मिसळले आणि त्याच मातीपासून नवीन गवत तयार झाले.

(3) खालील शब्दांतील अक्षरांपासून अर्थपूर्ण शब्द तयार करा:

(अ) बेजबाबदारपणा → जबाबदार, बेजबाबदार, जबाबदारी
(आ) धरणीमाता → धरणी, माता, मातृभूमी
(इ) बालपण → बाल, पाण, पालन

(4) विरामचिन्हांचा योग्य वापर करून परिच्छेद पुन्हा लिहा:

कुंभकोणम् येथील शाळेत गणिताचा सिद्धांत शिक्षक समजावून सांगत होते. “एखाद्या संख्येला त्याच संख्येने भागले असता भागाकार नेहमी एक येतो.”
तेवढ्यात एक लहानसा मुलगा ताडकन उभा राहिला आणि म्हणाला, “गुरुजी, तुमचा हा सिद्धांत थोडासा चुकीचा आहे.”
ते म्हणाले, “तुझे म्हणणे स्पष्ट करून सांग पाहू.”
यावर तो मुलगा धीटपणे म्हणाला, “सर, शून्याला शून्याने भागले तर?”
त्या चिमुरड्या मुलाचा हा प्रश्न ऐकताच त्या शिक्षकांना त्याच्या बुद्धिमत्तेचे विलक्षण आश्चर्य वाटले. हा मुलगा म्हणजे पुढे श्रेष्ठ गणिती म्हणून प्रसिद्ध झालेले श्रीनिवास रामानुजन होय.

(5) खालीलपैकी कोणती जोडी विरुद्धार्थी नाही?

(अ) ज्ञानी x सुज्ञ (ही जोडी विरुद्धार्थी नाही, कारण दोन्ही शब्दांचे अर्थ सारखे आहेत.)

(6) स्वमत:

(अ) “माणसातील ठरावीक मनोवृत्तीची पुनरावृत्ती वारंवार होत असते,” हे पाठाच्या आधारे स्पष्ट करा.

• कथा दाखवते की जसे पान गवताला क्षुद्र समजते, तसेच नंतर गवतही पडणाऱ्या पानांबद्दल तक्रार करते.
• हेच जीवनातही होते. वृद्ध लोक तरुणांना बेजबाबदार समजतात, पण जेव्हा हेच तरुण मोठे होतात, तेव्हा तेही त्याच मानसिकतेचे होतात.

(आ) गवताच्या पात्याच्या ठिकाणी तुम्ही असता, तर तुम्ही पानाला काय उत्तर दिले असते?

• “तुम्हीही जमिनीत मिसळून पुन्हा नवीन रूपात येणार आहात, त्यामुळे गर्व करण्याची गरज नाही.”

(इ) गवताचे पाते व पान यांच्या स्वभाववैशिष्ट्यांत बदल झाला आहे, अशी कल्पना करून कथेचे पुनर्लेखन करा.

• गवताचे पाते जर अधिक समंजस असते, तर ते पडणाऱ्या पानाच्या आवाजावर रागावले नसते.
• पडणारे पानही जर अहंकारी नसते, तर त्याला आपल्या परिवर्तनाची खरी जाणीव झाली असती.

(7) खाली दिलेल्या रूपक कथेचा भावार्थ तुमच्या शब्दांत लिहा:

• छोट्या झाडाला मोठे व्हायची इच्छा आहे, पण मोठ्या वृक्षाची सावली त्याला वाढू देत नाही.
• मोठा वृक्ष जरी संरक्षण देत असला, तरी तो लहान झाडाच्या वाढीसाठी अडथळा ठरत आहे.
• जीवनातही असेच असते—काही वेळा ज्यांना आपण आधार मानतो, तेच आपली प्रगती थांबवू शकतात.
• शेवटी महावृक्षाला लाकूडतोड्या दिसतो, याचा अर्थ निसर्गात बदल अटळ आहे आणि कोणत्याही परिस्थितीचा शेवट ठरलेला असतो.