राज्यशास्त्र Important Question Class 11 Chapter 10 Rajyashastra Maharashtra Board Marathi Medium

१९४५ नंतरचे जग – II

लघु प्रश्न

1. शीतयुद्ध म्हणजे काय?
उत्तर: अमेरिका आणि सोव्हिएट रशिया यांच्यातील तणावपूर्ण संबंध.

2. क्युबा क्षेपणास्त्र पेचप्रसंग कधी झाला?
उत्तर: १९६२ मध्ये.

3. बर्लिनची भिंत कोणी बांधली?
उत्तर: सोव्हिएट रशियाने.

4. अलिप्ततावादी चळवळीचा पहिला परिषद कुठे झाला?
उत्तर: बेलग्रेड येथे, १९६१ मध्ये.

5. सागरी नाकेबंदी म्हणजे काय?
उत्तर: जहाजांना बंदरात येण्यापासून रोखणे.

6. देतांत म्हणजे काय?
उत्तर: तणाव कमी करण्याची प्रक्रिया.

7. १९७२ मध्ये निक्सन कोणाला भेटले?
उत्तर: लिओनिड ब्रेझनेव्ह यांना, मॉस्कोमध्ये.

8. अलिप्ततावादी चळवळीचे संस्थापक कोण?
उत्तर: नेहरू, नासेर, नक्रुमा, सुकार्नो, टिटो.

9. सोव्हिएट रशियाचे विघटन कधी झाले?
उत्तर: १९९१ मध्ये.

1o. सार्कची स्थापना कधी झाली?
उत्तर: १९८५ मध्ये.

दीर्घ प्रश्न

1. शीतयुद्ध काळात क्युबा क्षेपणास्त्र पेचप्रसंग कसा उद्भवला?
उत्तर: १९६२ मध्ये सोव्हिएट रशियाने क्युबात क्षेपणास्त्रे ठेवली, ज्यामुळे अमेरिकेला धोका वाटला. अमेरिकेने सागरी नाकेबंदी केली आणि दोन्ही देशांमध्ये तणाव वाढला. शेवटी सोव्हिएटने क्षेपणास्त्रे काढली आणि संकट टळले.

2. बर्लिनची भिंत का बांधली गेली आणि त्याचे परिणाम काय झाले?
उत्तर: १९६१ मध्ये सोव्हिएट रशियाने पश्चिम बर्लिनला वेगळे करण्यासाठी भिंत बांधली. यामुळे पूर्व आणि पश्चिम बर्लिनमधील संपर्क तुटला आणि कुटुंबे वेगळी झाली. ही घटना शीतयुद्धातील मोठी घटना ठरली.

3. अलिप्ततावादी चळवळ म्हणजे काय आणि ती कशी सुरू झाली?
उत्तर: अलिप्ततावादी चळवळ म्हणजे शीतयुद्धात कोणत्याही बाजूने न राहता स्वतंत्र राहणे. १९६१ मध्ये बेलग्रेड येथे पहिली परिषद झाली. नेहरू, टिटो यांनी ती सुरू केली आणि ती १२० देशांपर्यंत वाढली.

4. देतांत पर्व म्हणजे काय आणि ते कसे सुरू झाले?
उत्तर: देतांत म्हणजे अमेरिका आणि सोव्हिएट रशियामधील तणाव कमी करणे. १९७२ मध्ये निक्सन आणि ब्रेझनेव्ह यांच्या मॉस्को भेटीतून ते सुरू झाले. यात अण्वस्त्र करार आणि हॉटलाइन सुरू झाली.

5. सोव्हिएट रशियाच्या विघटनाचे परिणाम काय झाले?
उत्तर: १९९१ मध्ये सोव्हिएट रशिया तुटला आणि १५ नवीन देश निर्माण झाले. शीतयुद्ध संपले आणि नवीन जागतिक व्यवस्था सुरू झाली. रशिया, युक्रेनसारखे देश स्वतंत्र झाले.

6. नवीन शीतयुद्ध कसे सुरू झाले?
उत्तर: १९७९ मध्ये इराण क्रांती आणि अफगाणिस्तानात सोव्हिएट हस्तक्षेपामुळे नवीन शीतयुद्ध सुरू झाले. अमेरिका आणि सोव्हिएटमधील तणाव पुन्हा वाढला. देतांत संपुष्टात आले आणि संघर्ष वाढला.

7. १९७२ मध्ये निक्सन यांनी चीनला भेट का दिली?
उत्तर: निक्सन यांनी १९७२ मध्ये चीनला भेट देऊन साम्यवादी शासनाला मान्यता दिली. हे संबंध सुधारण्यासाठी आणि शीतयुद्धात संतुलन राखण्यासाठी होते. ही पहिलीच अमेरिकन अध्यक्षाची भेट होती.

8. हेलसिंकी परिषदेचा उद्देश काय होता?
उत्तर: १९७५ मध्ये हेलसिंकी परिषद युरोपातील तणाव कमी करण्यासाठी झाली. अमेरिका, सोव्हिएट आणि ३५ युरोपियन देशांनी सहभाग घेतला. संरक्षण आणि शांततेवर चर्चा झाली.

9. सार्क म्हणजे काय आणि त्याची उद्दिष्टे काय आहेत?
उत्तर: सार्क ही १९८५ मध्ये स्थापन झालेली दक्षिण आशियाई संघटना आहे. यात ८ देश आहेत आणि तिचे उद्देश आर्थिक प्रगती, सहकार्य वाढवणे आहेत. मुख्यालय काठमांडू येथे आहे.

10. गोर्बाचेव्ह यांच्या धोरणांचा परिणाम काय झाला?
उत्तर: गोर्बाचेव्ह यांच्या पेरेस्त्रॉइका आणि ग्लासनोस्तमुळे सोव्हिएट रशियात खुलेपणा आला. साम्यवादी पक्षाची सत्ता संपली आणि १९९१ मध्ये देश तुटला. पूर्व युरोपातही लोकशाही आली.