Important Questions For All Chapters – इतिहास Class 12
बदलता भारत- भाग १
लहान प्रश्न
1. WTO म्हणजे काय?
उत्तर: जागतिक व्यापार संघटना
2. गॅट करार कोणत्या वर्षी झाला?
उत्तर: १९४७
3. डंकेल प्रस्ताव कोणी तयार केला?
उत्तर: आर्थर डंकेल
4. PM रोजगार योजना कोणत्या दिवशी सुरू झाली?
उत्तर: २ ऑक्टोबर १९९३
5. राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना किती दिवस कामाची हमी देते?
उत्तर: १०० दिवस
6. सुवर्ण चतुष्कोन योजना कोणत्या चार शहरांना जोडते?
उत्तर: दिल्ली, मुंबई, चेन्नई, कोलकाता
7. पहिली मेट्रो रेल्वे सेवा भारतात कुठे सुरू झाली?
उत्तर: दिल्ली
8. ‘परमपद्म’ महासंगणक कोणत्या वर्षी सादर झाला?
उत्तर: २००३
9. BRICS मध्ये किती देश आहेत?
उत्तर: ५ देश
10. ‘माहितीचा अधिकार कायदा’ भारतात कधी लागू झाला?
उत्तर: १२ ऑक्टोबर २००५
लांब प्रश्न
1. जागतिकीकरण म्हणजे काय आणि भारताने जागतिक व्यापार संघटनेचे सभासदत्व का स्वीकारले?
उत्तर: जागतिकीकरण म्हणजे जगातील देशांना व्यापार, तंत्रज्ञान आणि संस्कृतीच्या माध्यमातून एकमेकांशी जोडणे. यामुळे देशांच्या अर्थव्यवस्था खुल्या होतात आणि व्यापार वाढतो. भारताने 1995 मध्ये जागतिक व्यापार संघटनेचे (WTO) सभासदत्व स्वीकारले कारण भारताला जागतिक अर्थव्यवस्थेत सहभागी व्हायचे होते. यामुळे भारताला इतर देशांशी व्यापारी स्पर्धा करता आली, परकीय गुंतवणूक वाढली आणि अर्थव्यवस्थेत सुधारणा झाल्या. उदारीकरणाच्या धोरणामुळे भारताने आयात-निर्यातीवरील निर्बंध कमी केले, ज्याने देशाचा आर्थिक विकास झाला.
2. ग्रामीण भागाच्या विकासासाठी भारत सरकारने कोणत्या योजना राबवल्या?
उत्तर: भारत सरकारने ग्रामीण भागाच्या विकासासाठी अनेक योजना सुरू केल्या. यापैकी काही महत्त्वाच्या योजना खालीलप्रमाणे:
- प्रधानमंत्री ग्राम सडक योजना (2000): ग्रामीण भागातील गावांना पक्क्या रस्त्यांनी जोडणे.
- राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना (2005): प्रत्येक ग्रामीण कुटुंबाला वर्षात 100 दिवसांचे काम देण्याची हमी.
- संपूर्ण ग्रामीण रोजगार योजना: ग्रामीण भागात रोजगार आणि अन्नधान्य उपलब्ध करणे.
- या योजनांमुळे गावांमध्ये रस्ते, रोजगार, आणि पायाभूत सुविधा वाढल्या, ज्याने ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला चालना मिळाली.
3. माहितीचा अधिकार कायदा म्हणजे काय आणि तो कसा लागू झाला?
उत्तर: माहितीचा अधिकार कायदा (RTI Act) 2005 मध्ये लागू झाला. हा कायदा नागरिकांना सरकारकडून माहिती मागण्याचा अधिकार देतो. यामुळे सरकारचे कामकाज पारदर्शी आणि जबाबदार बनले. जयपूरमधील पी.के. कुलवाल यांनी अस्वच्छतेच्या मुद्द्यावर माहिती मागितली, ज्यामुळे या कायद्याला चालना मिळाली. हा कायदा म्हणजे नागरिकांचा मूलभूत अधिकार आहे, ज्यामुळे कोणतीही माहिती (उदा. दस्तऐवज, ई-मेल, अहवाल) मागता येते. यामुळे भ्रष्टाचार कमी होण्यास आणि प्रशासन सुधारण्यास मदत झाली.
4. भारतातील कृषी क्षेत्रात कोणत्या योजना राबवल्या गेल्या?
उत्तर: भारतात कृषी क्षेत्राच्या विकासासाठी सरकारने अनेक योजना सुरू केल्या:
- मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजना: जमिनीची सुपीकता तपासून शेतकऱ्यांना खतांचा योग्य वापर शिकवणे.
- प्रधानमंत्री कृषी सिंचन योजना: शेतांना पाण्याची उपलब्धता वाढवण्यासाठी सिंचन सुविधा देणे.
- प्रधानमंत्री पीक विमा योजना: नैसर्गिक आपत्तीमुळे पिकांचे नुकसान झाल्यास शेतकऱ्यांना विम्याचे संरक्षण देणे.
- कृषी विकास योजना: शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवण्यासाठी नवीन तंत्रज्ञान आणि प्रशिक्षण देणे.
- या योजनांमुळे शेतीची उत्पादकता वाढली आणि शेतकऱ्यांचे जीवनमान सुधारले.
5. नागरी विकासासाठी भारत सरकारने कोणत्या योजना राबवल्या?
उत्तर: शहरांचा विकास करण्यासाठी भारत सरकारने खालील योजना राबवल्या:
- जवाहरलाल नेहरू नागरी पुनरुज्जन मिशन (2005): शहरांमध्ये रस्ते, पाणीपुरवठा, सांडपाणी व्यवस्था आणि गरिब वस्तींचा विकास करणे.
- सुवर्ण चतुष्कोण योजना (1999): दिल्ली, मुंबई, चेन्नई आणि कोलकाता या शहरांना महामार्गांनी जोडणे.
या योजनांमुळे शहरांमध्ये पायाभूत सुविधा सुधारल्या, सार्वजनिक वाहतूक वाढली आणि नागरिकांचे जीवनमान उंचावले. शहरांचा चेहरामोहरा बदलला आणि आर्थिक प्रगतीला चालना मिळाली.
6. भारतातील रोजगारवाढीसाठी कोणत्या योजना सुरू झाल्या?
उत्तर: भारतात बेरोजगारी कमी करण्यासाठी सरकारने अनेक रोजगार योजना सुरू केल्या:
- राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना (2005): ग्रामीण भागातील प्रत्येक कुटुंबाला 100 दिवसांचे काम देणे.
- प्रधानमंत्री रोजगार योजना: तरुणांना स्वयंरोजगारासाठी कर्ज आणि प्रशिक्षण देणे.
- संपूर्ण ग्रामीण रोजगार योजना: ग्रामीण भागात रोजगार आणि अन्नधान्य देणे.
- जवाहर ग्राम समृद्धी योजना: ग्रामीण भागात रोजगाराच्या संधी निर्माण करणे.
- या योजनांमुळे ग्रामीण आणि शहरी भागात रोजगार वाढले आणि लोकांचे जीवनमान सुधारले.
7. स्पीड पोस्ट सेवेचे महत्त्व काय आहे आणि ती कशी कार्य करते?
उत्तर: स्पीड पोस्ट ही भारतीय टपाल विभागाची जलद पत्रवाहतूक सेवा आहे. यामुळे पत्रे, पार्सल आणि कागदपत्रे त्वरित आणि विश्वासार्हपणे पाठवली जातात. स्पीड पोस्टद्वारे पाठवलेल्या पत्राची माहिती मोबाईलवर एसएमएसद्वारे मिळते, ज्यामुळे सेवेची विश्वासार्हता वाढली. या सेवेमुळे टपाल खात्याचा व्यवसाय वाढला आणि पासपोर्ट, राखी, शुभेच्छापत्रे यांसारख्या व्यावसायिक सेवाही उपलब्ध झाल्या. यामुळे ग्राहकांना जलद आणि सोयीस्कर सेवा मिळते.
8. भारतातील नवीन राज्यांची निर्मिती कशी झाली?
उत्तर: भारतात 2000 मध्ये तीन नवीन राज्ये निर्माण झाली:
- छत्तीसगड: मध्यप्रदेशमधून स्वतंत्र झाले.
- उत्तराखंड: उत्तरप्रदेशमधून स्वतंत्र झाले.
- झारखंड: बिहारमधून स्वतंत्र झाले.
- 2014 मध्ये तेलंगणा आंध्रप्रदेशमधून स्वतंत्र झाले. 2019 मध्ये जम्मू-काश्मीर आणि लडाख हे दोन केंद्रशासित प्रदेश निर्माण झाले. या नवीन राज्यांच्या निर्मितीमुळे स्थानिक लोकांच्या मागण्या पूर्ण झाल्या आणि प्रशासन अधिक कार्यक्षम झाले.
9. भारतातील पशुपालन आणि मत्स्यपालन क्षेत्रात कोणत्या सुधारणा झाल्या?
उत्तर: भारतात पशुपालन आणि मत्स्यपालन क्षेत्राच्या विकासासाठी सरकारने अनेक पावले उचलली:
- पशुपालकांचे संघटन: पशुपालकांना एकत्र आणून त्यांना प्रशिक्षण आणि कर्ज सुविधा देणे.
- डेअरी विकास: दूध उत्पादन वाढवण्यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर.
- मत्स्यपालन: मासे पकडण्याऐवजी मत्स्यपालनाला प्रोत्साहन देणे, ज्यामुळे ग्रामीण भागात रोजगार वाढले.
- राष्ट्रीय धोरण (2007): पशुपालन आणि मत्स्यपालनासाठी विशेष योजना आणि आर्थिक मदत.
- या सुधारणांमुळे ग्रामीण अर्थव्यवस्था मजबूत झाली आणि शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढले.
10. राष्ट्रीय युवक दिनाचे महत्त्व काय आहे आणि त्याचा संबंध कोणाशी आहे?
उत्तर: राष्ट्रीय युवक दिन 12 जानेवारीला स्वामी विवेकानंद यांच्या जन्मदिनी साजरा केला जातो. हा दिवस युवकांना प्रेरणा देण्यासाठी आणि त्यांच्या सामाजिक जबाबदाऱ्या समजावण्यासाठी महत्त्वाचा आहे. स्वामी विवेकानंद यांनी युवकांना आत्मविश्वास, शिक्षण आणि देशसेवेचे महत्त्व शिकवले. या दिवशी राष्ट्रीय युवक महोत्सव आयोजित केला जातो, ज्यामध्ये युवकांना कौशल्य विकास, पर्यावरण संरक्षण आणि सामाजिक कार्यात सहभागी होण्याची संधी मिळते. यामुळे युवकांमध्ये नेतृत्वगुण विकसित होतात आणि ते देशाच्या प्रगतीत योगदान देतात.
Leave a Reply