इतिहास Important Questions Chapter 4 Class 12 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

Important Questions For All Chapters – इतिहास Class 12

वसाहतवाद आणि मराठे

लहान प्रश्न

1. मराठ्यांनी पोर्तुगीजांना कुठे पराभूत केले?
उत्तर: फोंड्याच्या वेढ्यात.

2. शिवाजी महाराजांनी मिठाच्या व्यापारावर का जकात बसवली?
उत्तर: इंग्रजांचा मिठाचा व्यापार मोडण्यासाठी.

3. ‘फिरंगी’ या शब्दाचा अर्थ काय आहे?
उत्तर: युरोपीय लोक, विशेषतः पोर्तुगीज लोक.

4. मराठ्यांचा इंग्रजांशी पहिला संबंध कशामुळे आला?
उत्तर: अफझलखान प्रकरणामुळे.

5. फ्रेंचांनी कोणत्या ठिकाणी वखार सुरू केली?
उत्तर: राजापूर येथे.

6. मराठ्यांचे कोणते धोरण वसाहतवादविरोधी होते?
उत्तर: युरोपीय व्यापाऱ्यांना जलदुर्गाजवळ जागा न देणे.

7. डच आणि मराठ्यांचे संबंध कसे होते?
उत्तर: लवचीक आणि व्यापाराधारित.

8. पानिपतचे तिसरे युद्ध कोणकोणात झाले?
उत्तर: मराठे आणि अहमदशहा अब्दाली.

9. चिमाजीअप्पांनी कोणता महत्वाचा किल्ला जिंकला?
उत्तर: वसईचा किल्ला.

10. इंग्रज आणि मराठ्यांतील पहिल्या युद्धाचा शेवट कशाने झाला?
उत्तर: वडगावच्या तहाने.

लांब प्रश्न

1. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी युरोपीय व्यापाऱ्यांविषयी काय धोरण स्वीकारले?
उत्तर: शिवाजी महाराजांनी युरोपीय व्यापाऱ्यांना अत्यंत सावधगिरीने वागवले. ते म्हणाले की हे व्यापारी हळूहळू राज्यकारभारात हस्तक्षेप करतात, त्यामुळे त्यांना जलदुर्गाजवळ जागा देऊ नये. जर जागा द्यावीच लागली तर ती समुद्रकिनाऱ्यापासून दूर असावी. त्यांना पक्क्या इमारती बांधू द्याव्या नयेत.

2. मराठ्यांनी पोर्तुगीजांचा कसा पराभव केला?
उत्तर: छत्रपती शिवाजी महाराजांनी आणि चिमाजीअप्पांनी पोर्तुगीजांविरुद्ध जोरदार लढा दिला. फोंड्याच्या वेढ्यात पोर्तुगीज पराभूत झाले. चिमाजीअप्पांनी वसईचा किल्ला जिंकून पोर्तुगीज सत्तेला खिंडार पाडले.

3. इंग्रज व मराठे यांच्यातील संबंध कसे होते?
उत्तर: सुरुवातीला इंग्रजांनी मदत केली, परंतु नंतर जहाजांवरून वाद झाले. मराठ्यांनी इंग्रज अधिकाऱ्यांना पकडले. पुढे तह करून व्यापाराची परवानगी दिली, परंतु स्वराज्याचे सार्वभौमत्व राखले.

4. डच आणि मराठ्यांचे संबंध स्पष्ट करा.
उत्तर: डचांनी सुरतेच्या दुसऱ्या स्वारीत मराठ्यांना मदत केली नाही. डचांनी काही वेळेस मराठ्यांना नजराणा दिला. मराठ्यांनीही डच वखारी सुरक्षित राहतील याची खबरदारी घेतली.

5. फ्रेंचांनी मराठ्यांशी कोणते संबंध ठेवले?
उत्तर: फ्रेंचांनी शिवाजी महाराजांना दारूगोळा पुरवला. त्यांनी सुरतेच्या दुसऱ्या स्वारीत मराठ्यांना नुकसान पोहचवले नाही. पुदुच्चेरी येथील गव्हर्नरने संरक्षणासाठी नजराणा दिला होता.

6. खांदेरी बेटावरील संघर्ष काय होता?
उत्तर: शिवाजी महाराजांनी खांदेरी बेटावर किल्ला बांधायला सुरुवात केली. इंग्रजांनी याला विरोध केला. मायनाक भंडारी आणि दौलतखान यांनी इंग्रजांना तीव्र प्रतिकार करून त्यांच्या गलबतांना पकडले आणि माघार घ्यायला भाग पाडले.

7. सिद्दी आणि मराठ्यांमधील संघर्ष स्पष्ट करा.
उत्तर: सिद्दीने मुघलांशी मैत्री करून जंजिरा किल्ला मराठ्यांना दिला नाही. शिवाजी व संभाजी महाराजांनी त्याच्याशी संघर्ष केला. शेवटी चिमाजीअप्पांनी सिद्दीला मांडलिकत्व मान्य करण्यास भाग पाडले.

8. अफगाण आणि मराठ्यांमध्ये काय संघर्ष झाला?
उत्तर: अब्दालीच्या आक्रमणामुळे मराठ्यांनी दिल्ली व पंजाब ताब्यात घेतले. पानिपतच्या तिसऱ्या युद्धात मराठे पराभूत झाले, पण त्यांच्यामुळे अब्दालीने पुन्हा भारतावर स्वारी केली नाही.

9. मराठी सत्ता संपुष्टात का आली?
उत्तर: इंग्रजांच्या फोडाफोडीच्या राजकारणामुळे मराठ्यांमध्ये फूट पडली. १७९५ नंतर मराठ्यांची ताकद कमी झाली. अखेर १८१८ मध्ये इंग्रजांनी मराठ्यांना पराभूत केले आणि सत्ता संपुष्टात आली.

10. मराठ्यांचे वसाहतवादविरोधी धोरण काय होते?
उत्तर: मराठ्यांनी युरोपीय शक्तींना राज्यकारभारात शिरकाव होऊ दिला नाही. त्यांनी जलदुर्ग उभारले, वखारींवर निर्बंध घातले, आणि जहाजांवर टोल बसवला. परकीयांच्या मदतीपेक्षा स्वाभिमान आणि सार्वभौमत्व जपले.