इतिहास Notes Chapter 3 Class 12 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

भारत आणि युरोपीय वसाहतवाद

या पाठात युरोपीय वसाहतवाद भारतात कसा विस्तारला आणि त्याचा काय परिणाम झाला याचे अभ्यास केले आहे.

मुख्य चार युरोपीय वसाहतकाऱ्यांचा अभ्यास:

आगमन आणि विस्तार:

वसाहती:

गोवा ही राजधानी होती.
हुगळी (बंगाल), नागपट्टणम, मयिलापूर, दीव, दमण, कोची, कोल्लम इ. ठिकाणी वसाहती उभारल्या.
कार्ताझ (परवाना) आवश्यक होता; अन्यथा जहाज जप्त/बुडवले जात.

प्रशासन:

व्यापार आणि धोरणे:

स्थापना:

३१ डिसेंबर १६००, एलिझाबेथ राणीने कंपनीला पूर्वेकडील देशांशी व्यापाराची परवानगी दिली.

व्यापार धोरण:

महत्वाचे ठिकाणे:

प्रशासन व सैन्य:

स्थापना:

व्यापारी ठिकाणे:

भारतात – मच्छलीपट्टण, नागपट्टण, पुलिकत, कारिकल, अहमदाबाद, सुरत, ठठ्ठा, आग्रा, खंबायत, इ.
भारताबाहेर – आफ्रिका, यमनी, इराण, चीन, जपान, इ.

धोरणे:

स्थापना:

१६६४ मध्ये ‘फ्रेंच ईस्ट इंडिया कंपनी’ – अर्थमंत्री कोल्बेर यांच्या पुढाकाराने.
चौदावा लुई याने सैन्य, करमाफी, तह व युद्धाचे अधिकार दिले.

प्रमुख ठिकाणे:

सुरत, पाँडिचेरी, चंद्रनगर, माहे, कारिकल, राजापूर, बालासोर, मच्छलीपट्टण, कासिमबझार, इ.
पाँडिचेरी हे प्रमुख ठाणे होते.

संघर्ष:

युरोपीय सत्तांनी भारतात वसाहतवादाच्या माध्यमातून केवळ व्यापारच नाही तर सत्ता स्थापन करण्याचा प्रयत्न केला.
यामुळे भारतीय सत्ताधीशांच्या हातून सामर्थ्य निसटले.