Question Answers For All Chapters – इतिहास Class 12
शीतयुद्ध
स्वाध्याय
प्र.1 दिलेल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडून पूर्ण विधाने पुन्हा लिहा.
उत्तर:
१. सिएटो संघटनेचे मुख्यालय (अ) थायलंड येथेहोते.
२. १९८६ च्या (ब) हरारे येथील परिषदेतील आफ्रिकेच्या मदतीसाठी ‘आफ्रिका फंड’ स्थापन करण्यात आला.
प्र.2 (अ) ऐतिहासिक ठिकाण, व्यक्ती, घटना यांसंबंधीची नावे लिहा
१. ३० जून १९७७ रोजी या संघटनेचे औपचारिकरीत्या विसर्जन झाले.
उत्तर: सीएटो
२. कॉमनवेल्थ गेम्सची संकल्पना यांनी मांडली –
उत्तर: रेव्हरंड अ‍ॅस्टली कूपर
(ब) दिलेल्या कारणांपैकी योग्य कारण निवडून विधान पूर्ण करा.
१. ॲन्झुस करारात ऑस्ट्रेलिया, न्यूझीलंड आणि युनायटेड स्टेटस् ऑफ अमेरिका वगळता कोणत्याही राष्ट्राला प्रवेश दिला नाही. कारण –
उत्तर: (ड) हा फक्त मित्रदेशांतील करार होता.
प्र.3 पुढील संकल्पनाचित्र पूर्ण करा.
उत्तर: सार्क समोरील आव्हाने
१. सदस्य राष्ट्रांमधील आर्थिक विषमता
२. दळणवळणाच्या अपुऱ्या सोयी
३. कृषी क्षेत्राचा अपुरा विकास
४. वाढता दहशतवाद
५. अपुरा व्यापार
६. भिन्न राज्यपद्धती
७. धार्मिक-भाषिक विविधता
प्र.4 टीपा लिहा.
१. शीतयुद्ध
उत्तर: दुसऱ्या महायुद्धानंतर अमेरिका व सोव्हिएट रशिया यांच्यात प्रत्यक्ष युद्ध न होता आर्थिक, लष्करी, तत्त्वनिष्ठ संघर्षाची स्थिती निर्माण झाली. या संघर्षास ‘शीतयुद्ध’ म्हणतात.
२. अलिप्ततावाद –
उत्तर: कोणत्याही महासत्तेच्या गटात न सामील होता स्वतंत्र आणि तटस्थ धोरण स्वीकारणे, व जागतिक शांततेसाठी प्रयत्न करणे म्हणजे अलिप्ततावाद होय. भारताने ही भूमिका घेतली.
प्र.5 पुढील विधाने सकारण स्पष्ट करा.
१. सेंटो करार विसर्जित करण्यात आला.
उत्तर: या करारातील सदस्य राष्ट्रांमध्ये असमाधान होते. इराण व पाकिस्तानने करारातून बाहेर पडल्यामुळे सेंटोची धार कमी झाली व अखेर विसर्जन झाले.
२. सार्क संघटनेला काही प्रमाणात यश मिळाले आहे.
उत्तर: कृषी, हवामान, आरोग्य, पर्यटन आणि व्यापार यांसारख्या क्षेत्रांत सार्कने चांगली कामगिरी केली असून विविध केंद्रे स्थापन केली. त्यामुळे काही प्रमाणात यश मिळाले.
प्र.6 तुमचे मत नोंदवा.
१. अमेरिका व रशिया यांच्यात शीतयुद्ध सुरू झाले.
उत्तर: शीतयुद्ध हे दुसऱ्या महायुद्धानंतर अमेरिका (भांडवलशाही) आणि सोव्हिएट रशिया (साम्यवाद) यांच्यातील सत्ता आणि प्रभावासाठीचा संघर्ष होता. यामुळे जगाचे दोन गटांत विभाजन झाले, ज्याने अण्वस्त्र स्पर्धा, गुप्त राजकीय हालचाली आणि प्रचार युद्धाला चालना मिळाली. याचा परिणाम जागतिक शांततेवर झाला, परंतु थेट युद्ध टळले.
२. भारताने वसाहतवादाविरोधात नेहमीच भूमिका मांडली आहे.
उत्तर: भारताने स्वातंत्र्य मिळवण्यापूर्वी आणि नंतरही वसाहतवादाविरोधात ठाम भूमिका घेतली. पंडित नेहरूंच्या नेतृत्वाखाली भारताने अलिप्तता चळवळ (NAM) आणि राष्ट्रकुल परिषदांमधून वसाहतवाद आणि वर्णद्वेषाविरोधात आवाज उठवला. दक्षिण आफ्रिकेतील वर्णद्वेषी धोरणाविरोधात भारताने राष्ट्रकुलातून बाहेर पडण्याची तयारी दाखवली, ज्यामुळे भारताची वसाहतवादविरोधी भूमिका स्पष्ट झाली.
Leave a Reply