इतिहास Question Answers Chapter 5 Class 12 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

Question Answers For All Chapters – इतिहास Class 12

भारत : सामाजि व धार्मिक सुधारणा

Solutions

स्वाध्याय

प्र. 1 (अ) दिलेल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडा व विधान पूर्ण करा:
उत्तर:
१. राजा राममोहन रॉय यांनी (क) सती प्रथेविरुद्ध इंग्रजी भाषेत पत्र लिहिले.

२. आर्य समाजाची स्थापना (क) स्वामी दयानंद सरस्वती यांनी केली.

(ब) पुढील संचामधील ‘ब’ गटातील चुकीची जोडी दुरुस्त करून लिहा
उत्तर:
१. ब्राह्मो समाज – राजा राममोहन रॉय ✅
२. सत्यशोधक समाज – महात्मा जोतीराव फुले ✅
‘३. परमहंस सभा – महर्षी विठ्ठल रामजी शिंदे’ ❌
     दुरुस्त उत्तर: परमहंस सभा – दादोबा पांडुरंग तर्खडकर
४. रामकृष्ण मिशन – स्वामी विवेकानंद ✅

प्र. 2 ऐतिहासिक ठिकाण, व्यक्ती, घटना यांसंबंधीची नावे लिहा.
उत्तर: 
१. मुघल शासकाने राजा राममोहन रॉय यांना दिलेला किताब – राजा
२. मुहम्मदन अँग्लो ओरिएन्टल कॉलेजची स्थापना करणारे – सर सय्यद अहमद खान
३. वायकोम सत्याग्रहात भाग घेणारे – रामस्वामी नायकर
४. कोल्हापूर संस्थानात मोफत व सक्तीच्या प्राथमिक शिक्षणाचा कायदा करणारे – राजर्षी शाहू महाराज

प्र. 3 टीपा लिहा:
१. प्रार्थना समाज:
उत्तर: प्रार्थना समाजाची स्थापना डॉ. आत्माराम पांडुरंग यांनी केली. या समाजाचा उद्देश सामाजिक सुधारणांवर भर देणे, जातीपातीवरील भेद नष्ट करणे, विधवा पुनर्विवाह व स्त्री-शिक्षणाला प्रोत्साहन देणे हा होता. न्यायमूर्ती म. गो. रानडे आणि डॉ. रा. गो. भांडारकर या समाजाशी संबंधित होते.

२. सत्यशोधक समाज:
उत्तर: महात्मा जोतीराव फुले यांनी १८७३ मध्ये पुणे येथे सत्यशोधक समाजाची स्थापना केली. या समाजाचा मुख्य उद्देश जातिभेद, मूर्तिपूजा, अंधश्रद्धा नष्ट करणे आणि स्त्री-शिक्षणास प्रोत्साहन देणे हा होता.

प्र. 4 सविस्तर उत्तरे लिहा:

१. राजा राममोहन रॉय यांनी कोणत्या सुधारणांचा आग्रह धरला होता?
उत्तर: राजा राममोहन रॉय यांनी सतीप्रथेविरुद्ध लढा दिला आणि इंग्रजी पत्रक प्रसिद्ध केले. त्यांनी सतीप्रथा, बालविवाह, पडदा पद्धतीचा विरोध केला. इंग्रजी शिक्षणाची शाळा सुरू केली, वृत्तपत्र काढले, आत्मीय सभा आणि ब्राह्मो समाजाची स्थापना करून एकेश्वरवाद व मूर्तिपूजाविरोधी विचार मांडले.

२. रामकृष्ण मिशनने केलेले कार्य लिहा:
उत्तर: स्वामी विवेकानंद यांनी १८९७ मध्ये रामकृष्ण मिशनची स्थापना केली. या संस्थेने दुष्काळग्रस्तांना मदत, औषधोपचार, स्त्री-शिक्षण, आध्यात्मिक उन्नती, समाजसेवा यावर भर दिला. “उठा, जागे व्हा आणि ध्येय प्राप्त होईपर्यंत थांबू नका” हा संदेश त्यांनी दिला.

३. सर सय्यद अहमद खान यांनी केलेले कार्य लिहा:
उत्तर: सर सय्यद अहमद खान यांनी मुस्लिम समाजात आधुनिक शिक्षणाचा प्रसार केला. त्यांनी सायंटिफिक सोसायटी व ‘मोहम्मदन अँग्लो ओरिएन्टल कॉलेज’ स्थापन केले, जे पुढे ‘अलिगढ मुस्लिम विद्यापीठ’ झाले. त्यांनी मुस्लिम समाजाला इंग्रजी शिक्षण, विज्ञान आणि आधुनिकतेकडे वळवले.

४. रामस्वामी नायकर यांनी केलेल्या कार्याची माहिती लिहा:
उत्तर: रामस्वामी नायकर यांनी तमिळनाडूमध्ये अस्पृश्यांसाठी मंदिरप्रवेश, स्त्रियांना बाळंतपणाच्या सुट्ट्या, शिक्षणात सुधारणा यासाठी काम केले. त्यांनी वर्णव्यवस्थेचा विरोध केला, वायकोम सत्याग्रहात भाग घेतला आणि स्त्रियांचे हक्क, संततीनियमन यावर प्रभावी भूमिका घेतली. लोक त्यांना “पेरियार” या नावाने ओळखत.