Question Answers For All Chapters – राज्यशास्त्र Class 12
१९९१ नंतरचे जग
प्र.१ (अ) दिलेल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडून विधाने पूर्ण करा.
उत्तर:
(१) दक्षिण आशियामध्ये संवाद निर्माण करणे हे सार्क चे प्रमुख उद्दिष्ट आहे.
(२) कॅटलोनियाला स्पेन पासून स्वातंत्र्य हवे आहे.
(ब) दिलेल्या विधानांसाठी समर्पक संकल्पना लिहा.
(१) जेव्हा एक राज्य इतर राज्यांवर लष्करी ताकदीच्या वापराशिवाय प्रभाव पाडते –
उत्तर: सॉफ्ट पॉवर
(२) जागतिक घडामोडींवर प्रभाव टाकण्याची व स्वतःचे हित साधण्याची क्षमता तसेच आंतरराष्ट्रीय राजकारणात अग्रगण्य स्थान असलेले राज्य
उत्तर: महासत्ता
प्र.२ (अ) पुढील संकल्पनाचित्रे पूर्ण करा.
(१) बीम्सटेक देश –
उत्तर: भारत, बांगलादेश, भूटान, नेपाळ, श्रीलंका, म्यानमार, थायलंड
(२) शांघाय सहकार्य संघटनेचे संस्थापक देश –
उत्तर: चीन, रशिया, कझाकस्तान, किरगिझस्तान, ताजिकिस्तान, उझबेकिस्तान
(ब) पाठातील नकाशांचे निरीक्षण करून खालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा.
(१) शेंगेन क्षेत्रातील कोणत्याही चार देशांची नावे लिहा (पान क्र. १०).
उत्तर: जर्मनी, फ्रान्स, नेदरलँड, बेल्जियम
(२) युरोपीय महासंघाचे सदस्य नसलेल्या मात्र शेंगेन क्षेत्रात असलेल्या कोणत्याही दोन देशांची नावे लिहा (पान क्र. १०).
उत्तर: नॉर्वे, स्वित्झर्लंड
प्र.३ खालील विधाने चूक की बरोबर ते सकारण लिहा.
(१) दक्षिण आशियातील व्यापारासाठी सार्क महत्त्वाचे आहे.
उत्तर: बरोबर – कारण सार्कने SAPTA आणि SAFTA यांसारख्या करारांद्वारे व्यापार सुलभ केला आहे.
(२) मास्त्रीक्त करार युरोपच्या संरक्षणासाठी करण्यात आला.
उत्तर: चूक – कारण मास्त्रीक्त करार युरोपीय महासंघाच्या स्थापनेसाठी आर्थिक व राजकीय सहकार्य वाढवण्यासाठी करण्यात आला.
(३) १९८० च्या दशकाला मानवतावादी हस्तक्षेपाचा सुवर्णकाळ म्हणतात.
उत्तर: चूक – कारण १९९० चे दशक मानवतावादी हस्तक्षेपाचा सुवर्णकाळ मानला जातो.
प्र.४ आपले मत नोंदवा.
(१) मानवतावादी हस्तक्षेपाबाबत आपले मत नोंदवा.
उत्तर: मानवाधिकारांचे उल्लंघन झाल्यास जागतिक संस्थांनी हस्तक्षेप करणे आवश्यक आहे. परंतु हा हस्तक्षेप देशाच्या सार्वभौमत्वाचा भंग न करता, न्यायसंगत आणि समतोल असावा.
(२) आंतरराष्ट्रीय राजकारणात प्रादेशिकतावाद महत्त्वाचा आहे का?
उत्तर: होय. प्रादेशिकतावादामुळे आर्थिक सहकार्य, राजकीय स्थैर्य, आणि सांस्कृतिक एकात्मता यांना चालना मिळते. त्यामुळे तो आंतरराष्ट्रीय राजकारणात अत्यंत महत्त्वाचा आहे.
प्र.५ खालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा.
सॉफ्ट पॉवर म्हणजे काय ते उदाहरणासह स्पष्ट करा.
उत्तर: सॉफ्ट पॉवर म्हणजे लष्करी किंवा आर्थिक सक्ती न करता सांस्कृतिक, शैक्षणिक, सामाजिक माध्यमांतून इतर राष्ट्रांवर प्रभाव टाकण्याची क्षमता.
उदा. – अमेरिकेतील शैक्षणिक देवाणघेवाण कार्यक्रम, हॉलीवूड चित्रपट, मॅकडोनाल्डसारख्या जागतिक फूड चेन.
प्र.६ पुढील प्रश्नाचे उत्तर दिलेल्या मुद्द्यांच्या आधारे लिहा.
युरोपीय महासंघाबाबत पुढील मुद्द्यांच्या आधारे चर्चा करा.
(अ) इतिहास –
दुसऱ्या महायुद्धानंतर युरोपात शांतता व सहकार्य साधण्यासाठी कोळसा व पोलाद समुदाय (१९५१) व आर्थिक समुदाय (१९५७) स्थापन झाले. युरोपियन संघाची स्थापना मास्त्रीक्त कराराने (१९९२) झाली.
(ब) युरोपियन आयोग –
युरोपीय संघाचा कार्यकारी विभाग, जो धोरणांची अंमलबजावणी व कायद्यांचे प्रस्ताव तयार करतो.
(क) युरोपियन संसद –
लोकप्रतिनिधी निवडून दिलेली संस्था; विधीमंडळ, अर्थसंकल्प आणि देखरेख यासाठी जबाबदार.
(ड) युरोपियन परिषद –
सदस्य राष्ट्रांचे नेते आणि परराष्ट्र मंत्री यांचा सहभाग असलेली परिषद. सामरिक दिशा ठरवते.
(इ) युरोपियन न्यायालय –
युरोपीय संघातील कायद्यांचे पालन होण्यासाठी जबाबदार. त्याचे निर्णय सदस्य राष्ट्रांवरील कायद्यांपेक्षा श्रेष्ठ असतात.
Leave a Reply