Important Questions समाजशास्त्र Chapter 3 Class 12 Samajshastra Maharashtra Board Marathi Medium

भारतीय समाजातील विविधता आणि एकता

Short Questions

1. भारताची ओळख कशामुळे आहे?

उत्तर: विविधतेत एकता.

2. भारतातील वांशिक विविधता म्हणजे काय?

उत्तर: वेगवेगळ्या शारीरिक आणि जैविक वैशिष्ट्यांच्या आधारावर वर्गीकृत लोकांचे गट.

3. भारतात कोणत्या धर्मांचा उगम झाला?

उत्तर: हिंदू, जैन, बौद्ध आणि आदिवासींचे आत्मवाद व निसर्गवाद.

4. भारतीय संविधानाने काय मान्यता दिली आहे?

उत्तर: धर्मस्वातंत्र्याचा हक्क.

5. भारतात किती भाषांना अधिकृत मान्यता आहे?

उत्तर: २२ भाषांना.

6. भाषिक धोरणाचा मुख्य उद्देश काय आहे?

उत्तर: मातृभाषेत शिक्षणाला प्रोत्साहन.

7. प्रादेशिक विविधता म्हणजे काय?

उत्तर: वेगवेगळ्या प्रदेशातील सांस्कृतिक वैशिष्ट्ये.

8. जाती व्यवस्था कशावर आधारित आहे?

उत्तर: वर्ण आणि सामाजिक रचना.

9. लिंगभाव म्हणजे काय?

उत्तर: सामाजिक संकल्पनेनुसार स्त्री, पुरुष आणि तृतीयपंथी यांच्या लिंग ओळखी.

10. भारतातील धार्मिक एकतेचे उदाहरण काय?

उत्तर: सर्व धर्मांचे लोक एकत्र सण साजरे करतात.

11. राष्ट्रीय एकतेला बाधा आणणारा एक घटक कोणता?

उत्तर: जातीयवाद, ज्यामुळे सामाजिक दुभागणी वाढते.

12. संप्रदायवाद म्हणजे काय?

उत्तर: धर्मावर आधारित अतिरेकी निष्ठा, जी सामाजिक दुभागणी निर्माण करते.

13. प्रादेशिकतावाद कशामुळे निर्माण होतो?

उत्तर: प्रदेशाप्रती अतिरेकी निष्ठेमुळे.

14. आर्थिक विषमता कशामुळे निर्माण होते?

उत्तर: संपत्तीच्या असमान वितरणामुळे.

15. भारतातील सांस्कृतिक एकतेचे उदाहरण काय?

उत्तर: दिवाळी, ईद, ख्रिसमस सारखे सण देशभर साजरे होतात.

Long Questions

1. भारतातील वांशिक विविधता म्हणजे काय आणि ती कशी ओळखली जाते?

उत्तर:वांशिक विविधता म्हणजे वेगवेगळ्या शारीरिक आणि जैविक वैशिष्ट्यांच्या आधारावर वर्गीकृत लोकांचे गट. ती डीएनए, जैविक अभ्यास आणि बी. एस. गुहा यांच्या सहा वंशीय गटांच्या वर्गीकरणाद्वारे ओळखली जाते.

2. भारतातील धार्मिक विविधता कशी दिसून येते?

उत्तर: भारतात हिंदू, मुस्लिम, ख्रिश्चन, शीख, बौद्ध, जैन आणि आदिवासींचे आत्मवाद व निसर्गवाद यांचे अनुयायी एकत्र राहतात. धर्मनिरपेक्षतेच्या तत्त्वामुळे प्रत्येक धर्माच्या वेगळ्या श्रद्धा आणि परंपरा समाविष्ट होतात.

3. भाषिक विविधतेचे संवर्धन का महत्त्वाचे आहे?

उत्तर: भाषिक विविधता हा भारताचा सांस्कृतिक ठेवा आहे. मातृभाषेच्या शिक्षणाने विद्यार्थ्यांचा सर्वांगीण विकास होतो.

4. प्रादेशिक विविधता राष्ट्रीय एकतेला कशी आव्हान देते?

उत्तर: प्रादेशिकतावादामुळे लोक प्रदेशाप्रती निष्ठा ठेवतात. यामुळे राष्ट्रीय एकतेच्या भावनेला बाधा येते.

5. जाती व्यवस्था राष्ट्रीय एकतेला कशी बाधा आणते?

उत्तर: जातीवादामुळे लोक जातीप्रती निष्ठा ठेवतात. यामुळे सामाजिक दुभागणी आणि संघर्ष वाढतात.

6. लिंगभाव आधारित विविधता म्हणजे काय?

उत्तर: लिंगभाव म्हणजे सामाजिक संकल्पनेनुसार लिंगाची ओळख, ज्यात स्त्री, पुरुष, तृतीयपंथी तसेच समलैंगिक, द्विलैंगिक यांचा समावेश होतो. यात लैंगिक अभिव्यक्ती आणि अभिमुखतेचाही अंतर्भाव आहे.

7. भारतातील धार्मिक एकता कशी दिसून येते?

उत्तर: सर्व धर्मांचे लोक एकत्र सण साजरे करतात. तीर्थस्थळांना सर्वधर्मीय भेट देतात.

8. संप्रदायवाद राष्ट्रीय एकतेला कशी हानी पोहोचवते?

उत्तर: संप्रदायवाद धर्म आधारित दंगली आणि अविश्वास निर्माण करतो, ज्यामुळे सामाजिक दुभागणी होते. यामुळे आर्थिक नुकसान आणि राजकीय अस्थिरता वाढते.

9. आर्थिक विषमता समाजावर कसा परिणाम करते?

उत्तर: आर्थिक विषमतेमुळे श्रीमंत आणि गरीब यांच्यातील दरी वाढते. यामुळे सामाजिक तणाव आणि संघर्ष निर्माण होतात.

10. राष्ट्रीय एकता साधण्यासाठी काय उपाय करावेत?

उत्तर: शिक्षण, समानता आणि सामाजिक जागरूकता वाढवावी, तसेच अल्पसंख्याकांचे हक्क संरक्षित करावेत. सांस्कृतिक महोत्सव आणि सामुदायिक उपक्रमांद्वारे एकता वाढवावी.