Important Questions समाजशास्त्र Chapter 4 Class 12 Samajshastra Maharashtra Board Marathi Medium

भारतातील समाज परिवर्तनाच्या प्रक्रिया

Short Questions

1. औद्योगिकीकरण क्रांती कशामुळे झाली?

उत्तर: यंत्रांचा वापर, विजेची शक्ती आणि नवीन शोधांमुळे.

2. ग्रामीण भागातील लोक शहरात का जातात?

उत्तर: नोकरी आणि व्यवसायाच्या संधींसाठी.

3. ‘आधुनिकता’ हा शब्द प्रथम कोणी वापरला?

उत्तर: डॅनियल लर्नर.

4. जागतिक पातळीवरील एकात्मता म्हणजे काय?

उत्तर: जागतिकीकरण, म्हणजे जगातील देशांमधील परस्परसंबंध आणि परस्परावलंबन.

5. माहितीचा अंकीय स्वरूपात संग्रह म्हणजे काय?

उत्तर: अंकीकृतकरण, म्हणजे माहितीचे संगणकीय प्रणालीत रूपांतर.

6. महानगरांतील प्रमुख समस्या कोणती आहे?

उत्तर: लोकसंख्येची झपाट्याने वाढ.

7. यंत्रांचा उपयोग वाढल्यामुळे काय घडले?

उत्तर: हातमजुरीची गरज कमी झाली आणि कामगारांमध्ये उत्पादनापासून परकेपणाची भावना वाढली.

8. आधुनिक विचारसरणीचा प्रभाव कशावर होतो?

उत्तर: मूल्य, वर्तन आणि दृष्टिकोनावर.

9. खासगीकरणामुळे कोणता लाभ झाला?

उत्तर: सेवांमध्ये स्पर्धा वाढली आणि ग्राहकांना अधिक पर्याय उपलब्ध झाले.

10. अंकीय तंत्रज्ञानामुळे कोणता बदल घडतो?

उत्तर: बँकिंग, प्रशासन यासारख्या क्षेत्रांमध्ये जलद व अचूक व्यवहार.

11. शहरात विविध गट कसे एकत्र येतात?

उत्तर: भाषिक, धार्मिक, जातीय संमिश्रतेमुळे.

12. उदारीकरणामुळे काय साध्य झाले?

उत्तर: व्यापारात मोकळीक.

13. संशोधनामुळे कोणते परिणाम झाले?

उत्तर: नवकल्पना स्वीकारल्या जातात.

14. माहितीचे अंकीय रूप कोणते?

उत्तर: संगणकीय प्रणालीत रूपांतरित माहिती.

15. तांत्रिक सुधारणा का आवश्यक ठरतात?

उत्तर: कार्यक्षमतेसाठी.

Long Questions

1. यंत्राधारित उत्पादनाने समाजात काय बदल घडले?

उत्तर: घरगुती उत्पादन यांत्रिक उत्पादनात बदलले, संघटित कामगार निर्माण झाले आणि भांडवलकेंद्रित उत्पादन वाढले. यामुळे कामगारांच्या कौशल्यांचा वापर बदलला आणि सामाजिक संरचनेत परिवर्तन झाले.

2. शहरातील जीवनशैली पारंपरिकतेपेक्षा कशी वेगळी असते?

उत्तर: आत्मनिर्भरता आणि व्यक्तिवाद वाढतो, तर परंपरांचा प्रभाव कमी होतो. शहरी जीवनशैली भौतिकवादी आणि व्यावहारिक बनते.

3. तंत्रज्ञानाने शिक्षणाच्या क्षेत्रात काय परिणाम घडवले?

उत्तर: ऑनलाइन शिक्षण पद्धती उदयास आल्या आणि सिम्युलेशनसारख्या तांत्रिक नवकल्पनांनी प्रशिक्षण सुधारले. यामुळे शिक्षण अधिक सुलभ आणि आधुनिक झाले.

4. जागतिकीकरणामुळे भारतातील बाजारपेठेत काय फरक पडला?

उत्तर: परदेशी उत्पादने सहज उपलब्ध झाली आणि बाजारपेठेत स्पर्धा व ग्राहकवाद वाढला. यामुळे उपभोक्त्यांना अधिक पर्याय आणि दर्जेदार सेवा मिळाल्या.

5. अंकीकृतकरणाचा ग्राहकावर प्रभाव काय होतो?

उत्तर: सेवांचा वेग वाढतो आणि ऑनलाइन बँकिंग, ई-प्रशासन यासारख्या सुविधा सोप्या होतात. यामुळे ग्राहकांचे जीवन अधिक सुलभ आणि कार्यक्षम बनते.

6. कारखाने शहराबाहेर वाढल्यामुळे काय झाले?

उत्तर: वस्ती आणि रोजगार ठिकाणांमधील अंतर वाढले. यामुळे प्रवासाचा वेळ आणि शहरीकरणाचे आव्हान वाढले.

7. मूल्यव्यवस्थेवर आधुनिकतेचा प्रभाव कसा दिसून येतो?

उत्तर: परंपरागत नियमांपेक्षा तर्काला अधिक महत्त्व मिळते. वैज्ञानिक विचारसरणी आणि नवीन कल्पनांचा स्वीकार वाढतो.

8. अंकीय माध्यमांमुळे कोणते धोके निर्माण होतात?

उत्तर: वैयक्तिक माहितीची गोपनीयता धोक्यात येते, छोट्या उद्योगांवर परिणाम होतो आणि नोकरीच्या संधी कमी होतात. यामुळे सामाजिक आणि आर्थिक आव्हाने वाढतात.

9. नवीन आर्थिक धोरणांचा समाजावर काय परिणाम झाला?

उत्तर: सामाजिक स्तरांमध्ये आर्थिक विषमता वाढली, पण जागतिक बाजारपेठ आणि तंत्रज्ञान हस्तांतरणाला चालना मिळाली. यामुळे समाजात सकारात्मक आणि नकारात्मक बदल घडले.

10. विविध कौशल्यांच्या आधारे कसे विभाग केले जातात?

उत्तर: कामानुसार विशेष व्यक्तींची निवड होते आणि कौशल्यांचे विशेषीकरण वाढते. यामुळे श्रमविभाजन आणि कार्यक्षमता सुधारते.