Important Questions समाजशास्त्र Chapter 6 Class 12 Samajshastra Maharashtra Board Marathi Medium

भारतातील सामाजिक समस्या

Short Questions

1. सामाजिक समस्या म्हणजे काय?

उत्तर: समाजातील अनेक लोकांच्या आशा-आकांक्षांना बाधा आणणारी परिस्थिती.

2. वैयक्तिक समस्येची एक वैशिष्ट्ये सांगा.

उत्तर: ती फक्त संबंधित व्यक्तीलाच जाणवते.

3. वृद्धत्व म्हणजे काय?

उत्तर: ही एक नैसर्गिक आणि सतत चालणारी प्रक्रिया आहे.

4. वृद्धांच्या समस्यांमध्ये कोणत्या गोष्टीचा समावेश होतो?

उत्तर: आरोग्य, एकटेपणा आणि आर्थिक असुरक्षितता.

5. बेरोजगारीचा अर्थ काय?

उत्तर: नोकरी किंवा व्यवसायाची संधी न मिळणे.

6. बेरोजगारीचे एक कारण सांगा.

उत्तर: अपुरी कौशल्ये.

7. शेतकऱ्यांच्या आत्महत्येचे एक कारण कोणते?

उत्तर: कर्जबाजारीपणा.

8. कौटुंबिक हिंसाचार म्हणजे काय?

उत्तर: घरात होणारी शारीरिक किंवा मानसिक हानी.

9. कौटुंबिक हिंसेचे एक कारण सांगा.

उत्तर: पुरुषप्रधान व्यवस्था.

10. मादक पदार्थांचे व्यसन म्हणजे काय?

उत्तर: रासायनिक पदार्थांवर मानसिक-शारीरिक अवलंबन.

11. आंतरजाल व्यसनाचे एक दुष्परिणाम सांगा.

उत्तर: नातेसंबंधांचे नुकसान.

12. मोबाईल व्यसनाची एक लक्षणे कोणती?

उत्तर: सतत सेल्फी काढण्याची गरज.

13. वृद्धाश्रमांची संख्या का अपुरी आहे?

उत्तर: खेड्यापाड्यात सुविधांचा अभाव.

14. शेतकऱ्यांना कर्जमाफीचा फायदा का होत नाही?

उत्तर: सावकाराच्या प्रभावामुळे.

15. व्यसनमुक्तीसाठी एक उपाय सांगा.

उत्तर: जनजागृती करणे.

 Long Questions

1. वृद्धांच्या समस्यांचे स्वरूप आणि कारणे सांगा.

उत्तर: वृद्धांना आरोग्य, एकटेपणा आणि आर्थिक असुरक्षिततेच्या समस्या भेडसावतात. यामागे कुटुंबातील तुटलेपणा, अपुरी वैद्यकीय सुविधा आणि आर्थिक अवलंबन ही कारणे आहेत.

2. बेरोजगारीमुळे समाजावर होणारे परिणाम कोणते?

उत्तर: बेरोजगारीमुळे मनुष्यबळाचा अपव्यय होतो आणि आर्थिक अवलंबन वाढते. यामुळे सामाजिक असंतोष आणि मानसिक तणाव वाढतो.

3. शेतकऱ्यांच्या आत्महत्येची कारणे स्पष्ट करा.

उत्तर: पर्यावरणीय हास, कर्जबाजारीपणा आणि जागतिकीकरणाचा प्रभाव ही मुख्य कारणे आहेत. अपुरी सिंचन सुविधा आणि महाग बियाणे यामुळे शेतकऱ्यांवर ताण वाढतो.

4. कौटुंबिक हिंसाचाराची कारणे आणि परिणाम सांगा.

उत्तर: पुरुषप्रधान व्यवस्था आणि असुरक्षितता यामुळे कौटुंबिक हिंसाचार होतो. यामुळे पीडित व्यक्तीवर मानसिक आघात होतो आणि उत्पादकता कमी होते.

5. मादक पदार्थांचे व्यसन समाजावर कसे परिणाम करते?

उत्तर: मादक पदार्थांचे व्यसन शारीरिक-मानसिक आरोग्य बिघडवते. यामुळे समाजात हिंसाचार आणि गुन्हेगारी वाढते.

6. आंतरजाल व्यसनाची समस्या का निर्माण होते?

उत्तर: आंतरजालावरील सतत उपस्थिती आणि सामाजिक माध्यमांवरील अवलंबनामुळे व्यसन लागते. यामुळे वास्तविक नातेसंबंध कमकुवत होतात.

7. मोबाईल व्यसनाची लक्षणे आणि उपाय सांगा.

उत्तर: सतत मोबाईल वापरणे आणि सेल्फी काढण्याची गरज ही लक्षणे आहेत. जनजागृती आणि कायदेशीर नियंत्रण यामुळे यावर मात करता येते.

8. वृद्धाश्रमांच्या समस्यांवर उपाय सुचवा.

उत्तर: वृद्धाश्रमांची संख्या आणि सुविधा वाढवाव्या लागतील. कुटुंब आणि समाजाने वृद्धांप्रती संवेदनशीलता दाखवावी.

9. बेरोजगारी कमी करण्यासाठी शिक्षण व्यवस्थेत काय बदल करावे?

उत्तर: व्यवसायाभिमुख अभ्यासक्रम आणि उद्योग-शिक्षण सहयोग वाढवावे लागतील. कौशल्याधारित शिक्षणावर भर द्यावा लागेल.

10. शेतकऱ्यांच्या आत्महत्या रोखण्यासाठी उपाययोजना सांगा.

उत्तर: पाणी संचय, कर्जमाफी आणि समुपदेशन यामुळे शेतकऱ्यांना आधार मिळेल. आंतरपिक पद्धती आणि पिक विमा योजनांचा प्रसार करावा.