नागरिकशास्त्र Question Answers Class 7 Chapter 6 Nagrik Shastra Maharashtra Board Marathi Medium

Question Answers For All Chapters – नागरिकशास्त्र Class 7

मार्गदर्शक तत्त्वे आणि मूलभूत कर्तव्ये

स्वाध्याय

१. शासनावर कोणते निर्बंध असतात, याचा खालील चौकटीत तक्ता तयार करा.

निर्बंध

२. खालील विधाने वाचा व होय/नाही असे उत्तर लिहा.

(१) वर्तमानपत्रात दिलेल्या नोकरीच्या जाहिरातीत महिला, पुरुष या सर्वांसाठी जागा असतात.
उत्तर: होय

(२) एकाच कारखान्यात एकच काम करणाऱ्या स्त्री-पुरुषाला वेगवेगळे वेतन मिळते.
उत्तर: नाही

(३) शासनाद्वारे आरोग्य सुधारण्यासाठी विविध उपाययोजना राबवल्या जातात.
उत्तर: होय

(४) राष्ट्राच्या दृष्टीने महत्त्वाच्या वास्तू, स्मारके यांचे संरक्षण करावे.
उत्तर: होय

३. का ते सांगा.

(१) ऐतिहासिक वास्तू, इमारती, स्मारके यांचे संरक्षण करणे.

ऐतिहासिक वास्तू आणि स्मारके ही आपल्या संस्कृतीचे प्रतीक आहेत. त्यांचे संरक्षण केल्याने पुढच्या पिढ्यांना आपल्या इतिहासाची माहिती मिळते.

(२) वृद्धांसाठी पेन्शन योजना राबवली जाते.
वृद्ध लोकांना उत्पन्नाचे साधन नसते, त्यामुळे त्यांना आर्थिक मदतीसाठी पेन्शन योजना उपयुक्त ठरते.

(३) ६ ते १४ वयोगटांतील बालकांना शिक्षणाची संधी उपलब्ध करून दिली आहे.
शिक्षण हा प्रत्येक बालकाचा हक्क आहे. शिक्षणामुळे त्यांच्या भविष्याची घडण चांगली होते आणि देशाचा विकास होतो.

४. योग्य की अयोग्य का ते सांगा. अयोग्य विधान दुरुस्त करा.

(१) राष्ट्रध्वज जमिनीवर पडू न देणे.
उत्तर: योग्य

(२) राष्ट्रगीत चालू असताना सावधान स्थितीत उभे राहणे.
उत्तर: योग्य

(३) आपल्या ऐतिहासिक वास्तूवर आपले नाव लिहिणे/कोरणे.
उत्तर: अयोग्य → ऐतिहासिक वास्तूंवर आपले नाव लिहू नये, कारण त्यामुळे त्यांचे नुकसान होते.

(४) सारख्याच कामासाठी पुरुषांपेक्षा स्त्रियांना वेतन कमी देणे.
उत्तर: अयोग्य → समान कामासाठी स्त्री-पुरुषांना समान वेतन मिळाले पाहिजे.

(५) सार्वजनिक ठिकाणे स्वच्छ ठेवणे.
उत्तर: योग्य

५. लिहिते होऊया.

(१) संविधानातील काही मार्गदर्शक तत्त्वे पाठ्यपुस्तकात दिली आहेत. ती कोणती ?

• प्रत्येकाला उपजीविकेचे साधन मिळाले पाहिजे.
• स्त्री-पुरुषांना समान वेतन मिळाले पाहिजे.
• लोकांचे आरोग्य सुधारण्यासाठी उपाययोजना कराव्यात.
• पर्यावरणाचे संरक्षण करावे.

(२) भारतीय संविधानातील मार्गदर्शक तत्त्वांमध्ये सर्व नागरिकांसाठी समान नागरी कायद्याची तरतूद का केली असेल?
उत्तर: देशात सर्व नागरिकांना समान हक्क मिळावेत व भेदभाव टाळावा म्हणून समान नागरी कायदा आवश्यक आहे.

(३) मार्गदर्शक तत्त्वे आणि मूलभूत हक्क या एकाच नाण्याच्या दोन बाजू आहेत, असे का म्हटले जाते?
उत्तर: मूलभूत हक्कांमुळे नागरिकांना स्वातंत्र्य मिळते, तर मार्गदर्शक तत्त्वे लोककल्याणासाठी शासनाने कोणत्या उपाययोजना कराव्यात, यासाठी मार्गदर्शन करतात. त्यामुळे या दोन्ही एकाच नाण्याच्या दोन बाजू आहेत.

६. पर्यावरणाचे जतन व संरक्षण नागरिक कशाप्रकारे करू शकतात, हे उदाहरणांसह लिहा.
नागरिक पर्यावरणाचे संरक्षण पुढीलप्रमाणे करू शकतात:

• झाडे लावणे व त्यांचे संरक्षण करणे.
• पाणी व वीज वाचवणे.
• प्लास्टिकच्या वापराला कमी करणे.
• सार्वजनिक ठिकाणी कचरा न टाकणे.