सामान्य विज्ञान Question Answers Class 7 Chapter 2 Samanya Vigyan Maharashtra Board Marathi Medium

Question Answer For All Chapters – सामान्य विज्ञान Class 7

वनस्पती : रचना व कार्ये

स्वाध्याय

1. वनस्पतींची तीन उदाहरणे द्या:
उत्तर:
अ. काटेरी आवरणाची फळे असणाऱ्या: सीताफळ, केवडा, दुर्वा
आ. खोडावर काटे असणाऱ्या: बोर, संत्रा, गुलाब
इ. लाल फुले असणाऱ्या: जास्वंद, गुलाब, कण्हेर
ई. पिवळी फुले असणाऱ्या: सोनचाफा, बहावा, सूर्यमुखी
उ. रात्री पाने मिटणाऱ्या: टच मी नॉट (लाजाळू), गुलमोहर
ऊ. एकच बी असणारी फळे: आंबा, चिकू, नारळ
ए. फळामध्ये अनेक बिया असणाऱ्या: पेरू, पपई, टोमॅटो

2. कोणत्याही एका फुलाचे निरीक्षण करा. त्याचे विविध भाग अभ्यासा व त्याचे वर्णन तुमच्या शब्दांत लिहून आकृती काढा.
उत्तर:
फुलाचे वर्णन (जास्वंद फुलाचे उदाहरण)

• जास्वंद फुलाला लाल, गुलाबी किंवा पांढऱ्या रंगाच्या पाकळ्या असतात.
• यामध्ये पुष्पाधार, निदलपुंज, दलपुंज, पुमंग आणि जायांग हे भाग असतात.
• पुमंग (Androecium) मध्ये पुंकेसर असतो आणि जायांग (Gynoecium) मध्ये स्त्रीकेसर असतो.
• परागकण कुक्षीवर पडल्यास फळधारणा होते.

3. काय सारखे? काय वेगळे?
अ. ज्वारी आणि मूग
ज्वारी हे तृणधान्य आहे आणि मूग डाळीचे पीक आहे.

आ. कांदा आणि कोथिंबीर
कांद्याचे खोड जमिनीत असते तर कोथिंबीरचे खोड सरळ वाढते.

इ. केळीचे पान व आंब्याचे पान
केळीचे पान मोठे, लांबट आणि समांतर शिराविन्यास असलेले असते, तर आंब्याचे पान लहान, चकचकीत आणि जाळीदार शिराविन्यास असलेले असते.

ई. नारळाचे झाड व ज्वारीचे ताट
नारळाचे झाड उंच आणि सरळ वाढते, तर ज्वारीचे ताट कमी उंचीचे आणि गच्च असते.

4. खालील चित्रांविषयीचे स्पष्टीकरण तुमच्या शब्दांत लिहा

उत्तर:
1. चित्र ‘अ’ – या चित्रात एकदलिकित (Monocot) बीज दाखवले आहे.

हे एकदलिकित बी आहे, जसे की मका (corn) किंवा गव्हाचे (wheat) बीज.
या बीजामध्ये फक्त एकच दलिक (cotyledon) असतो.
बीजाच्या आतील भागात भ्रूण (embryo) आणि अन्नसाठा असतो.
या प्रकारच्या बियांमध्ये मुख्यतः आवरण कठीण असते.

2. चित्र ‘आ’ – या चित्रात द्विदलिकित (Dicot) बीज दाखवले आहे.

हे द्विदलिकित बी आहे, जसे की हरभरा (chickpea), तूर किंवा सोयाबीन.
या बीजामध्ये दोन दलिके (cotyledons) असतात, ज्या अन्नसाठा म्हणून काम करतात.
भ्रूणाच्या वाढीसाठी आवश्यक पोषक घटक दलिकांमध्ये साठवलेले असतात.

निष्कर्ष:

एकदलिकित बियांमध्ये एकच दलिक असते, तर द्विदलिकित बियांमध्ये दोन दलिके असतात.
दोन्ही प्रकारची बीजे वेगवेगळ्या वनस्पती गटांशी संबंधित आहेत आणि त्यांची अंकुरणाची पद्धतही वेगळी असते.

5. वनस्पतींच्या अवयवांची कार्ये स्पष्ट करा.
मूळ: झाडाला आधार देते, जमिनीतून पाणी व अन्नद्रव्ये शोषते.
खोड: पाने, फुले व फळांना आधार देते, अन्न व पाणी वाहून नेते.
पाने: अन्ननिर्मिती (प्रकाशसंश्लेषण) करतात.
फुले: प्रजननाची प्रक्रिया पार पाडतात.
फळे: बीज संरक्षण करतात आणि नवीन रोपे निर्माण होण्यास मदत करतात.

6. खाली पानांचे काही गुणधर्मदिलेले आहेत. प्रत्येक गुणधर्माचे एक पान शोधून वनस्पतीचे वर्णन लिहा. गुळगुळीत पृष्ठभाग, खडबडीत पृष्ठभाग, मांसल पर्णपत्र, पर्णपत्रावर काटे.
उत्तर:
गुळगुळीत पृष्ठभाग: पानफुटी
खडबडीत पृष्ठभाग: आंबा
मांसल पर्णपत्र: कोरफड
पर्णपत्रावर काटे: बोर, केवडा

7. तुम्ही अभ्यासलेल्या वनस्पतींच्या विविध भागांची नावे खालील चौकटीत शोधा.

उत्तर:
चौकटीमध्ये वनस्पतींच्या विविध भागांची नावे शोधायची आहेत. वनस्पतींचे प्रमुख भाग खालीलप्रमाणे आहेत:
मूळ (Root)
खोड (Stem)
पान (Leaf)
फूल (Flower)
फळ (Fruit)
बियां (Seeds)