इतिहास Notes Class 7 Chapter 6 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

Notes For All Chapters – इतिहास Class 7

मुघलांशी संघर्ष

१) मुघलांशी संघर्ष का झाला?

• शिवाजी महाराजांनी स्वराज्य स्थापन केले, पण मुघलांना ते मान्य नव्हते.
• मुघलांनी स्वराज्यावर हल्ले केले, त्यामुळे संघर्ष अटळ झाला.
• महाराजांनी शत्रूंच्या विरोधात हुशारीने योजना आखून विजय मिळवले.

२) शायिस्ताखानावर हल्ला (१६६३)

• शायिस्ताखान पुण्यात लाल महालात राहत होता.
• त्याने स्वराज्याचा मोठा भाग लुटला आणि तिथेच मुक्काम ठोकला.
• शिवाजी महाराजांनी रात्रीच्या वेळी गुप्त हल्ला केला.
• या हल्ल्यात शायिस्ताखानाची बोटे तुटली आणि तो औरंगाबादला पळून गेला.
• यामुळे शिवाजी महाराजांची कीर्ती वाढली.

३) सुरतेवर स्वारी (१६६४)

• मुघलांनी स्वराज्याची हानी केली होती, त्याची भरपाई करायला शिवाजी महाराजांनी सुरत जिंकण्याचा निर्णय घेतला.
• सुरत हे मोठे व्यापारी शहर होते.
• महाराजांनी तिथे मुघलांचा खजिना मिळवला पण सामान्य लोकांना त्रास दिला नाही.
• यामुळे औरंगजेब नाराज झाला.

४) पुरंदरचा तह (१६६५)

• औरंगजेबाने महाराजांविरुद्ध मिर्झाराजा जयसिंगला पाठवले.
• जयसिंगाने पुरंदर किल्ल्यावर मोठा हल्ला केला.
• मुरारबाजी देशपांडे यांनी शौर्याने लढा दिला पण वीरमरण आले.
• परिस्थिती पाहून शिवरायांनी जयसिंगाशी तह केला आणि २३ किल्ले मुघलांना दिले.

५) आग्र्याहून सुटका (१६६६)

• तहानंतर महाराज औरंगजेबाच्या भेटीसाठी आग्र्याला गेले.
• औरंगजेबाने त्यांना कैदेत टाकले.
• महाराजांनी आजारी असल्याचे भासवून फळांच्या पेटीत लपून सुटका केली.
• ते सुखरूप महाराष्ट्रात परत आले.

६) पुन्हा मुघलांविरुद्ध हल्ले

• महाराजांनी मुघलांना दिलेले किल्ले परत मिळवले.
• अहमदनगर, जुन्नर येथे स्वारी करून सिंहगड, पुरंदर, लोहगड, माहुली, रोहिडा किल्ले जिंकले.

७) शिवाजी महाराजांचा राज्याभिषेक (१६७४)

• स्वराज्य अधिकृत करण्यासाठी रायगडावर शिवरायांचा राज्याभिषेक झाला.
• गागाभट्ट यांच्या हस्ते विधी पार पडले.
• ‘राज्याभिषेक शक’ सुरू केला आणि विशेष नाणी तयार केली.

८) दक्षिणेची मोहीम (१६७७)

• शिवाजी महाराजांनी दक्षिण भारतात मोठी मोहीम राबवली.
• त्यांनी कर्नाटक, तामिळनाडूतील जिंजी, वेल्लोर किल्ले जिंकले.
• व्यंकोजी राजांना स्वराज्यात सामील करण्याचा प्रयत्न केला.

९) शिवाजी महाराजांचे निधन (१६८०)

• ३ एप्रिल १६८० रोजी रायगडावर शिवाजी महाराजांचे निधन झाले.
• स्वराज्याला मोठी हानी झाली पण त्यांच्या शिकवणीमुळे मराठ्यांचे साम्राज्य पुढे वाढत राहिले.

मुख्य मुद्दे लक्षात ठेवा:

1. शायिस्ताखानावर हल्ला – लाल महालातील हल्ल्यात शायिस्ताखानाची बोटे तुटली.
2. सुरतेवर स्वारी – मुघलांचा खजिना जिंकला, पण लोकांना त्रास दिला नाही.
3. पुरंदरचा तह – २३ किल्ले मुघलांना दिले.
4. आग्र्याहून सुटका – फळांच्या पेटीत लपून महाराज सुटले.
5. राज्याभिषेक – रायगडावर १६७४ मध्ये विधिवत राज्याभिषेक झाला.
6. दक्षिणेची मोहीम – कर्नाटक, तामिळनाडूतील किल्ले जिंकले.
7. शिवाजी महाराजांचे निधन – ३ एप्रिल १६८० रोजी रायगडावर.