इतिहास Question Answers Class 9 Chapter 9 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

Question Answers For All Chapters – इतिहास Class 9

बदलते जीवन : भाग १

1. दिलेल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडून विधाने पूर्ण करा.

(१) डॉ. एन. गोपीनाथ यांच्या नेतृत्वाखाली भारतात वेल्लूर या शहरात पहिली ओपन हार्ट शस्त्रक्रिया यशस्वी झाली.
(२) ‘जयपूर फूट’चे जनक म्हणून डॉ. प्रमोद सेठी यांना ओळखले जाते.

2. पुढीलपैकी चुकीची जोडी ओळखून लिहा.

(१) डॉ. एन. गोपीनाथ – ओपन हार्ट शस्त्रक्रिया ✅
(२) रामचंद्र शर्मा – कुशल कारागीर ✅
(३) डॉ. सुभाष मुखोपाध्याय – टेस्ट ट्यूब बेबी ✅
(४) डॉ. मोहन राव – पोलिओ ❌

चुकीची जोडी: (४) डॉ. मोहन राव – पोलिओ

3. टीपा लिहा

(१) कुटुंबसंस्था:
स्वातंत्र्यपूर्व काळात भारतात एकत्र कुटुंबपद्धती होती, परंतु आधुनिक काळात विभक्त कुटुंबसंस्था वाढत आहे. जागतिकीकरणामुळे हा बदल अधिक स्पष्ट झाला आहे.

(२) जयपूर फूट तंत्रज्ञान:
डॉ. प्रमोद सेठी आणि कारागीर रामचंद्र शर्मा यांनी जयपूर फूट नावाच्या कृत्रिम पायाचा शोध लावला. त्यामुळे दिव्यांग व्यक्तींना चालणे, पळणे आणि इतर दैनंदिन कामे सहज करता येऊ लागली.

(३) शहरीकरण:
लोकसंख्या वाढ, औद्योगिकीकरण आणि रोजगाराच्या संधींमुळे शहरीकरण वाढले. परिणामी, गावे रिकामी होत असून शहरांवरील ताण वाढत आहे.

(४) बदलते आर्थिक जीवन:
पूर्वी भारतात गावांचे आर्थिक जीवन स्वयंपूर्ण होते. मात्र, आता शेती व जोडधंद्यांवर अवलंबून राहण्याऐवजी सेवा आणि उत्पादन क्षेत्राकडे कल वाढत आहे.

४. पुढील विधाने सकारण स्पष्ट करा.

(१) पल्स पोलिओ लसीकरणाची मोहीम हाती घेण्यात आली.
उत्तर: भारतामध्ये पोलिओ हा मोठा आरोग्याचा प्रश्न होता. त्यामुळे १९९५ मध्ये ‘पल्स पोलिओ’ लसीकरणाची मोहीम राबवण्यात आली. यामुळे पोलिओचा प्रभाव कमी झाला आणि पुढे भारत पोलिओमुक्त झाला.

(२) ग्रामीण पाणीपुरवठा योजना सुरू करण्यात आली.
उत्तर: ग्रामीण भागातील पाणीटंचाईचा प्रश्न सोडवण्यासाठी सरकारने ग्रामीण पाणीपुरवठा योजना सुरू केली. विहिरी खोदणे, नळाद्वारे पाणीपुरवठा करणे आणि स्वच्छ पाणी उपलब्ध करणे यासारख्या उपक्रमांचा यात समावेश आहे.

५. पुढील प्रश्नांची सविस्तर उत्तरे लिहा.

(१) संविधानाप्रमाणे कोणत्या कारणावरून भेदभाव करण्यास मनाई आहे?
उत्तर: भारतीय संविधानानुसार कोणत्याही नागरिकावर धर्म, वंश, जात, लिंग किंवा जन्मस्थान यांसारख्या कारणांवरून भेदभाव करता येत नाही. सर्व नागरिकांना समान हक्क देण्यात आले असून, त्यांना भाषण व अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य, संघटना स्थापन करण्याचा व व्यवसाय करण्याचा हक्क आहे.

(२) समाजकल्याण कार्यक्रमाचे कोणते उद्दिष्ट आहे?
उत्तर: समाजकल्याण कार्यक्रमांचे उद्दिष्ट समाजातील दुर्बल घटकांना मदत करून आर्थिक, सामाजिक, शैक्षणिक आणि सांस्कृतिक विषमता कमी करणे आहे. त्याअंतर्गत स्त्रिया, मुले, अनुसूचित जाती-जमाती, दिव्यांग आणि अल्पसंख्याक यांना शैक्षणिक संधी, रोजगार आणि आरोग्यसेवा उपलब्ध करून दिल्या जातात.

(३) ग्रामीण विकासासंदर्भात कोणती आव्हाने आहेत?
उत्तर: ग्रामीण विकासामध्ये मुख्यतः तीन मोठी आव्हाने आहेत:

• आर्थिक आव्हाने: शेतीव्यतिरिक्त रोजगाराच्या संधी कमी आहेत.
• सामाजिक आव्हाने: शिक्षण, आरोग्य आणि मूलभूत सुविधा यांची कमतरता.
• पायाभूत सुविधा: स्वच्छ पाणी, रस्ते, विजेची सुविधा, दळणवळणाची साधने यांचा अभाव.

६. सार्वजनिक आरोग्याच्या क्षेत्रात भारतात झालेल्या ठळक घडामोडींचा थोडक्यात आढावा घ्या.

उत्तर: १९६२: वेल्लूर (तमिळनाडू) येथे पहिली ओपन हार्ट शस्त्रक्रिया यशस्वी.
१९७१: मूत्रपिंड प्रत्यारोपणाची पहिली यशस्वी शस्त्रक्रिया.
१९७८: भारतात पहिल्या टेस्ट ट्यूब बेबी (दुर्गा) चा जन्म.
१९९५: ‘पल्स पोलिओ’ लसीकरणामुळे पोलिओ नियंत्रणात आला.
१९६८: ‘जयपूर फूट’ च्या तंत्रज्ञानामुळे दिव्यांग व्यक्तींसाठी कृत्रिम अवयव सुलभ झाले.