कुमारभारती Notes Chapter 2 संतवाणी Class 9 Kumarbharati Maharashtra Board Marathi Medium

Notes For All Chapters – कुमारभारती Class 9
१. संत नामदेव – परिचय

जन्म: इ.स. १२७०,

मृत्यू: इ.स. १३५०

संप्रदाय: वारकरी संप्रदाय

विशेष कार्य:

• मराठी आणि हिंदीमध्ये अभंगरचना केली.
• पंजाबात जाऊन भगवंताच्या भक्तीचा प्रसार केला.
• ‘गुरु ग्रंथसाहेब’ मध्ये त्यांचे १२५ अभंग समाविष्ट आहेत.
• त्यांची अभंगगाथा प्रथम १९२९ मध्ये प्रसिद्ध झाली.

भक्तीतील वैशिष्ट्ये:

• संत नामदेवांनी समाजासाठी भक्तीचा मार्ग दाखवला.
• त्यांच्या अभंगरचना सहज, सोप्या आणि सरळ भाषेत आहेत.

२. ‘जैसा वृक्ष नेणे’ या अभंगाचा सारांश

• संत नामदेव यांनी या अभंगात वृक्षाची उपमा सज्जन माणसांना दिली आहे.
• जसे वृक्ष स्तुती किंवा छाटणीला महत्त्व देत नाही, तसेच सज्जन माणसेही सन्मान-अपमान समान मानतात.
• सज्जन व्यक्ती कोणालाही दुःख देत नाहीत आणि संकटांमध्ये शांत राहतात.
• संत निंदा-स्तुती आणि सुख-दुःख समान मानतात आणि धैर्याने जीवन जगतात.

🌳 वृक्ष आणि संत यांच्यातील साम्य:

३. संत जनाबाई – परिचय

संप्रदाय: वारकरी संप्रदायातील प्रसिद्ध संत कवयित्री.

विशेष कार्य:

• संत नामदेवांच्या शिष्या होत्या.
• त्यांनी भक्ती आणि सेवा यांचा सुंदर संगम साधला.
• त्यांच्या अभंगांमध्ये निस्वार्थ प्रेम, आत्मसमर्पण आणि भक्तीभाव दिसतो.

४. ‘धरिला पंढरीचा चोर’ या अभंगाचा सारांश

• संत जनाबाई यांनी विठ्ठलाला आपल्या भक्तीच्या दोराने बांधले आहे असे वर्णन केले आहे.
• त्यांनी आपल्या हृदयाला कारागृह बनवले आणि त्यात विठ्ठलाला कोंडले.
• त्याच्या पायात भक्तीची बेडी घातली आणि शब्दांनी त्याला जपजडीसारखे गुंडाळले.
• अखेर, विठ्ठल काकुळतीला येतो आणि भक्तीपुढे झुकतो.
• हा अभंग भक्तीच्या अटूट शक्तीचे प्रतीक आहे.

💖 भक्ती आणि संत जनाबाईंचा भाव:

५. मुख्य शिकवण

✅ सज्जन माणसे सन्मान-अपमान याचा विचार करत नाहीत.

✅ भक्तीमध्ये एवढी ताकद असते की ती ईश्वराला आपल्याजवळ बांधून ठेवते.

✅ संतवाणी आपल्याला निस्वार्थ भक्ती, सहनशीलता आणि विनम्रता शिकवते.

✅ आपल्याला सर्वांशी समान वागावे आणि भक्तीभावाने जीवन जगावे.