हा धडा “काव्यशास्त्रविनोद:” म्हणजे काव्याचा आनंद याबद्दल आहे. यात संस्कृतमधले सुभाषित म्हणजे सुंदर श्लोक आहेत. हे श्लोक मजेदार आहेत आणि विचार करायला लावतात. यात कोडी (प्रहेलिका), गूढ प्रश्न (कूटप्रश्न) आणि अर्धवट श्लोक पूर्ण करणं (समस्यापूर्ती) असे प्रकार आहेत. हे श्लोक हसवतात आणि मनाला आनंद देतात, पण त्यांचा अर्थ समजायला थोडं डोकं लावावं लागतं. या धड्यात सात श्लोक आहेत आणि प्रत्येकाचं स्पष्टीकरण आहे.
पहिला श्लोक शब्दांवर खेळतो – “साक्षर” उलटं केलं तर “राक्षस” होतं, पण “सरस” तसाच राहतं. दुसऱ्या श्लोकात कोडं आहे – वृक्षावर राहणारा, तीन डोळे असणारा, पाणी बाळगणारा पण तो गरुड किंवा मेघ नाही; उत्तर आहे नारळ. तिसऱ्या श्लोकात वडिलांनी मुलाला पत्र लिहायला सांगितलं, पण मुलाने लिहिलं नाही तरी आज्ञा मोडली नाही, कारण नम्र मुलाने ते केलं. चौथा श्लोक गूढ आहे – ज्याचा आदि-अंत नाही पण मध्ये आहे; उत्तर आहे “नाव”. पाचव्या श्लोकात हरणं, मासे आणि सज्जनांचे शत्रू – व्याध, मच्छिमार, दुष्ट लोक – यांच्याबद्दल सांगितलं आहे. सहाव्या श्लोकात गंगेच्या पाण्यात चंद्र-ताऱ्यांचे प्रतिबिंब पडून शंभर चंद्र दिसतात असं वर्णन आहे. सातव्या श्लोकात हरणाला विचारलंय की तू श्रीमंतांना भेटत नाहीस, खोटं बोलत नाहीस, तरी कसा आहेस? हे सज्जनांचं उदाहरण आहे.
धड्यात प्रश्न आणि व्यायाम आहेत, जसे एका वाक्यात उत्तर देणं, कोष्टक भरायचं, आणि समानार्थी शब्द लिहायचे. हे सर्व संस्कृत शिकायला आणि मजा करायला मदत करतं. हा धडा विद्यार्थ्यांना कविता आणि कोडी यांचा आनंद देतो आणि शिकवतो.
मुख्य मुद्दे:
- धड्याचं नाव: “काव्यशास्त्रविनोद:” – काव्याचा आनंद.
- सुभाषित: मजेदार आणि अर्थपूर्ण श्लोक.
- प्रकार: कोडी, गूढ प्रश्न, समस्यापूर्ती.
- श्लोक: सात श्लोक, प्रत्येकाची मजा आणि अर्थ (नारळाचं कोडं, नावाचं गूढ, हरण-सज्जनांचं वर्णन इ.).
- शिकवण: कविता समजणं आणि संस्कृत शिकणं.
Leave a Reply