Vyakaran द्विगु समास  Types – व्याकरण मराठी Grammar Notes

द्विगु समास 

जेव्हा संख्यावाचक शब्द (संख्या दर्शवणारा शब्द) पूर्वपद म्हणून येतो आणि त्याच्या पाठोपाठ नाम शब्द येतो, तेव्हा त्यातून बनणाऱ्या समासाला “द्विगु समास” असे म्हणतात.

विशेष वैशिष्ट्ये:

1. द्विगु समासातील पहिला शब्द नेहमीच संख्यावाचक असतो.
2. दुसरा शब्द नाम असतो.
3. समास विग्रह केल्यास “इतके”, “असलेले”, “युक्त”, “वाले” अशा शब्दांचा उपयोग केला जातो.
4. द्विगु समास प्रायः तत्पुरुष समासाच्या प्रकारात मोडतो.
5. या समासातील शब्द एकवचनी किंवा बहुवचनी असू शकतात.

द्विगु समासाचे प्रकार आणि उदाहरणे:

1) संख्यावाचक द्विगु समास (संख्येवर आधारित)

उदाहरणे:

1. त्रिलोकी → (तीन + लोक) → तीन लोकांनी युक्त अशी जागा
2. चतुर्भुज → (चार + भुज) → चार भुजांसह असलेला
3. सप्तसागर → (सात + सागर) → सात सागरांचा समूह
4. द्विपद → (दोन + पद) → दोन पाय असलेले

2) मात्रावाचक द्विगु समास (परिमाणावर आधारित)

उदाहरणे:

1. दशरथ → (दहा + रथ) → दहा रथ चालवणारा
2. त्रियाम → (तीन + याम) → तीन याम असलेले
3. षड्रस → (सहा + रस) → सहा रसांनी युक्त
4. पंचगव्य → (पाच + गव्य) → पाच प्रकारच्या गायीच्या उत्पादनांनी बनलेले

3) प्रमाणवाचक द्विगु समास (प्रमाणावर आधारित)

उदाहरणे:

1. द्विगुण → (दोन + गुण) → दुप्पट
2. त्रिगुण → (तीन + गुण) → तिपटीने जास्त
3. चतुःशास्त्र → (चार + शास्त्र) → चार शास्त्रांचे ज्ञान असलेले
4. सप्तसिंधू → (सात + सिंधू) → सात नद्यांचा प्रदेश

समासविग्रह करण्याची पद्धत:

1. त्रिलोकी → तीन लोकांनी युक्त अशी जागा

2. चतुर्भुज → चार भुजांनी युक्त असलेले

3. द्विपद → दोन पाय असलेले

4. पंचगव्य → पाच गव्यांनी बनलेले

द्विगु समास – तक्ता स्वरूपात माहिती