वाक्प्रचार
वाक्प्रचार म्हणजे अशा वाक्यरचना किंवा शब्दसमूह, ज्यांचा अर्थ थेट त्यांच्या शब्दशः अर्थावरून लागत नाही, तर ते एका विशिष्ट संदर्भात वेगळा आणि सखोल अर्थ व्यक्त करतात. वाक्प्रचार हे भाषेला अधिक समृद्ध, प्रभावी आणि आकर्षक बनवतात.
प्रमुख वाक्प्रचार आणि त्यांचे अर्थ व उदाहरणे
१. आगीतून फुफाट्यात पडणे
अर्थ: एका संकटातून सुटून दुसऱ्या मोठ्या संकटात अडकणे.
उदाहरण: परीक्षेत नापास झाल्यावर राहुलने अभ्यास सोडला, म्हणजे आगीतून फुफाट्यात पडला.
२. ऊस तोडून गूळ खाणे
अर्थ: मेहनतीशिवाय थेट लाभ मिळवणे.
उदाहरण: कोणतीही तयारी न करता परीक्षा देणे म्हणजे ऊस तोडून गूळ खाण्यासारखे आहे.
३. अर्ध्या हळकुंडाने पिवळे होणे
अर्थ: अपूर्ण माहितीवरून चुकीचा निष्कर्ष काढणे.
उदाहरण: एका अफवेवर विश्वास ठेवून घाईघाईने निर्णय घेऊ नकोस, अर्ध्या हळकुंडाने पिवळे होऊ नकोस.
४. अंधारात चाचपडणे
अर्थ: कोणत्याही दिशेचा किंवा मार्गदर्शनाचा अभाव असणे.
उदाहरण: कोणताही प्लॅन न करता व्यवसाय सुरू करणे म्हणजे अंधारात चाचपडण्यासारखे आहे.
५. उडालेल्या धुळीला माग पाहणे
अर्थ: निष्फळ प्रयत्न करणे.
उदाहरण: गेलेल्या संधीचा विचार करत बसणे म्हणजे उडालेल्या धुळीला माग पाहण्यासारखे आहे.
६. गाढवाला गुळाचा महिना
अर्थ: ज्याला काही गोष्टीचे महत्त्वच नाही, त्याला ती मिळाली तरी काही उपयोग नाही.
उदाहरण: चांगले साहित्यिक पुस्तक देऊन काही उपयोग नाही, कारण त्याच्यासाठी ते गाढवाला गुळाचा महिना आहे.
७. उंटावरून शेळ्या हाकणे
अर्थ: बेफिकीरपणे किंवा हलगर्जीपणे काम करणे.
उदाहरण: अभ्यासाऐवजी सगळं काही हलगर्जीपणे करतोस, म्हणजे उंटावरून शेळ्या हाकतोस.
८. दूध का दूध, पाणी का पाणी
अर्थ: योग्य न्याय करणे किंवा सत्य उघड करणे.
उदाहरण: योग्य चौकशी केल्यावर दूध का दूध, पाणी का पाणी झाले.
९. कापसाला आग लागणे
अर्थ: सहज आणि लवकर संकट येणे.
उदाहरण: चुकीच्या संगतीत गेल्यावर त्याच्या आयुष्याला कापसाला आग लागल्यासारखं झालं.
१०. खाई त्याला खवखव
अर्थ: चुकीचे कृत्य करणाऱ्यालाच त्याची अधिक चिंता असते.
उदाहरण: परीक्षा चुकवून फिरायला गेलेल्याला जास्त टेन्शन आहे, खाई त्याला खवखव म्हणतात ते हेच!
११. गरज ही शोधाची जननी आहे
अर्थ: गरज असल्याशिवाय नवीन गोष्टी शोधल्या जात नाहीत.
उदाहरण: इंटरनेटसारख्या शोधामागे गरज ही शोधाची जननी आहे, हे खरे वाटते.
१२. नाचता येईना अंगण वाकडे
अर्थ: स्वतःच्या कर्तृत्वातील कमतरता लपवण्यासाठी बाहेरच्या गोष्टींवर दोष देणे.
उदाहरण: परीक्षेत कमी गुण मिळाले, म्हणून पेपर कठीण होता असे म्हणणे म्हणजे नाचता येईना अंगण वाकडे.
१३. पायाखालची वाळू सरकणे
अर्थ: अचानक मोठे संकट येणे.
उदाहरण: नोकरी जाण्याची बातमी ऐकून त्याच्या पायाखालची वाळू सरकली.
१४. नाव मोठं लक्षण खोटं
अर्थ: फक्त नाव मोठे पण गुणवत्ता नसणे.
उदाहरण: तो मोबाईल ब्रँड फक्त जाहिरातींमध्ये प्रसिद्ध आहे, पण प्रत्यक्षात नाव मोठं लक्षण खोटं आहे.
१५. तेलही गेले आणि तूपही गेले
अर्थ: दोन्ही बाजूंनी तोटा होणे.
उदाहरण: चुकीच्या व्यवहारामुळे त्याचे पैसेही गेले आणि विश्वासही गमावला, म्हणजे तेलही गेले आणि तूपही गेले.
वाक्प्रचार आणि त्यांचे अर्थ व उदाहरणे
| वाक्प्रचार | अर्थ | उदाहरण |
|---|---|---|
| आगीतून फुफाट्यात पडणे | एका संकटातून दुसऱ्या मोठ्या संकटात अडकणे | परीक्षेत नापास झाल्यावर राहुलने अभ्यास सोडला, म्हणजे तो आगीतून फुफाट्यात पडला. |
| ऊस तोडून गूळ खाणे | मेहनतीशिवाय थेट लाभ मिळवणे | कोणतीही तयारी न करता परीक्षा देणे म्हणजे ऊस तोडून गूळ खाण्यासारखे आहे. |
| अर्ध्या हळकुंडाने पिवळे होणे | अपूर्ण माहितीवरून चुकीचा निष्कर्ष काढणे | एका अफवेवर विश्वास ठेवून घाईघाईने निर्णय घेऊ नकोस, अर्ध्या हळकुंडाने पिवळे होऊ नकोस. |
| अंधारात चाचपडणे | कोणत्याही दिशेचा अभाव असणे | कोणताही प्लॅन न करता व्यवसाय सुरू करणे म्हणजे अंधारात चाचपडण्यासारखे आहे. |
| उडालेल्या धुळीला माग पाहणे | निष्फळ प्रयत्न करणे | गेलेल्या संधीचा विचार करत बसणे म्हणजे उडालेल्या धुळीला माग पाहण्यासारखे आहे. |
| गाढवाला गुळाचा महिना | ज्याला काही गोष्टीचे महत्त्वच नाही | चांगले साहित्यिक पुस्तक देऊन काही उपयोग नाही, कारण त्याच्यासाठी ते गाढवाला गुळाचा महिना आहे. |
| उंटावरून शेळ्या हाकणे | बेफिकीरपणे किंवा हलगर्जीपणे काम करणे | अभ्यासाऐवजी सगळं काही हलगर्जीपणे करतोस, म्हणजे उंटावरून शेळ्या हाकतोस. |
| दूध का दूध, पाणी का पाणी | सत्य उघड करणे | योग्य चौकशी केल्यावर दूध का दूध, पाणी का पाणी झाले. |
| कापसाला आग लागणे | सहज आणि लवकर संकट येणे | चुकीच्या संगतीत गेल्यावर त्याच्या आयुष्याला कापसाला आग लागल्यासारखं झालं. |
| खाई त्याला खवखव | चुकीचे कृत्य करणाऱ्यालाच चिंता असते | परीक्षा चुकवून फिरायला गेलेल्याला जास्त टेन्शन आहे, खाई त्याला खवखव म्हणतात ते हेच! |
| गरज ही शोधाची जननी आहे | गरज असल्याशिवाय नवीन गोष्टी शोधल्या जात नाहीत | इंटरनेटसारख्या शोधामागे गरज ही शोधाची जननी आहे, हे खरे वाटते. |
| नाचता येईना अंगण वाकडे | स्वतःच्या कमतरता लपवण्यासाठी बाहेरच्या गोष्टींवर दोष देणे | परीक्षेत कमी गुण मिळाले, म्हणून पेपर कठीण होता असे म्हणणे म्हणजे नाचता येईना अंगण वाकडे. |
| पायाखालची वाळू सरकणे | अचानक मोठे संकट येणे | नोकरी जाण्याची बातमी ऐकून त्याच्या पायाखालची वाळू सरकली. |
| नाव मोठं लक्षण खोटं | फक्त नाव मोठे पण गुणवत्ता नसणे | तो मोबाईल ब्रँड फक्त जाहिरातींमध्ये प्रसिद्ध आहे, पण प्रत्यक्षात नाव मोठं लक्षण खोटं आहे. |
| तेलही गेले आणि तूपही गेले | दोन्ही बाजूंनी तोटा होणे | चुकीच्या व्यवहारामुळे त्याचे पैसेही गेले आणि विश्वासही गमावला, म्हणजे तेलही गेले आणि तूपही गेले. |
Leave a Reply