Main Menu
  • School
    • Close
    • CBSE English Medium
    • CBSE Hindi Medium
    • UP Board
    • Bihar Board
    • Maharashtra Board
    • MP Board
    • Close
  • English
    • Close
    • English Grammar for School
    • Basic English Grammar
    • Basic English Speaking
    • English Vocabulary
    • English Idioms & Phrases
    • Personality Enhancement
    • Interview Skills
    • Close
  • Sarkari Exam Prep
    • Close
    • All Govt Exams Preparation
    • MCQs for Competitive Exams
    • Notes For Competitive Exams
    • NCERT Syllabus for Competitive Exam
    • Close
  • Study Abroad
    • Close
    • Study in Australia
    • Study in Canada
    • Study in UK
    • Study in Germany
    • Study in USA
    • Close
संस्कृत Class 7 || Menu
  • MCQ Sanskrit Class 7
  • Notes Sanskrit Class 7
  • Question Answer Sanskrit Class 7
  • Previous Year Papers Sanskrit Class 7
  • Sample Papers Sanskrit Class 7
  • Important Questions Sanskrit Class 7
  • Book Sanskrit Class 7
  • Sanskrit Class 7

दीपकम् Class 7 Chapter 1 Question Answers Deepakam Sanskrit NCERT

Advertisement

वन्देभारतमातरम्

41-1-300x26742-1-300x234
43-1-300x9744-1-300x250

वयम् अभ्यासं कुर्मः


1. एकपदेन पदद्वयेन वा उत्तरं लिखन्तु


(क) प्रश्न: पर्वतराजः कः? (पर्वतों का राजा कौन है?)

उत्तर: हिमालयः (हिमालय)

(ख) प्रश्न : समुद्रः कस्याः चरणौ प्रक्षालयति? (समुद्र किसके चरण धोता है?)

उत्तर: भारतमातुः (भारतमाता के)

(ग) प्रश्न: त्रिवर्णयुतः ध्वजः कुत्र विलसति? (तीन रंगों वाला ध्वज कहाँ शोभायमान है?)

उत्तर: हस्ते (हाथ में)

(घ) प्रश्न: ध्वजस्थितः केशरवर्णः अस्मान् किं वक्तुं प्रेरयति? (ध्वज में स्थित केशर रंग हमें क्या कहने के लिए प्रेरित करता है?)

उत्तर: जयतु सैनिकः (जय हो सैनिक)

(ङ) प्रश्न: कृषकबान्धवाः भारतभूमिं कैः सिञ्चन्ति? (किसान भाई भारतभूमि को किससे सींचते हैं?)

उत्तर: स्वेदबिन्दुभिः (पसीने की बूँदों से)

(च) प्रश्न: केषां धवलं यशः राष्ट्रध्वजस्य मध्ये विलसति? (किनका श्वेत यश राष्ट्रध्वज के मध्य में चमकता है?)

उत्तर: वैज्ञानिकानाम् (वैज्ञानिकों का)

(छ) प्रश्न: सूर्यः कं विना नित्यं सञ्चरति? (सूर्य किसके बिना निरंतर चलता है?)

उत्तर: विरामम् (विश्राम)


2. पूर्णवाक्येन उत्तरं लिखन्तु


(क) प्रश्न: पवित्राः नद्यः काः? (पवित्र नदियाँ कौन-कौन सी हैं?)

उत्तर: पवित्राः नद्यः गङ्गा, यमुना, सरस्वती, सिन्धुः, ब्रह्मपुत्रः, गण्डकी, महानदी, नर्मदा, गोदावरी, कृष्णा, कावेरी च इत्यादयः।

(पवित्र नदियाँ गंगा, यमुना, सरस्वती, सिन्धु, ब्रह्मपुत्र, गण्डकी, महानदी, नर्मदा, गोदावरी, कृष्णा, कावेरी आदि हैं।)

(ख) प्रश्न: विविधेभ्यः प्रदेशेभ्यः जनाः किमर्थम् आगच्छन्ति? (विभिन्न प्रदेशों से लोग किस लिए आते हैं?)

उत्तर: विविधेभ्यः प्रदेशेभ्यः जनाः तीर्थक्षेत्राणां धूलिं ललाटे स्थापयितुं आगच्छन्ति।

(विभिन्न प्रदेशों से लोग तीर्थस्थलों की धूल अपने माथे पर लगाने के लिए आते हैं।)

(ग) प्रश्न: धर्मचक्रं कं भावं बोधयति? (धर्मचक्र कौन सा भाव दर्शाता है?)

उत्तर: धर्मचक्रं “चलनीयं कर्तव्यपथे वै, न विरम, सततं चल” इति भावं बोधयति।

(धर्मचक्र “कर्तव्य के मार्ग पर चलना चाहिए, रुकना नहीं, सदा चलते रहना” इस भाव को दर्शाता है।)

(घ) प्रश्न: कृषकबान्धवानां परिश्रमेण भारतभूमिः कथं सञ्जाता? (किसान भाइयों के परिश्रम से भारतभूमि कैसी हुई?)

उत्तर: कृषकबान्धवानां परिश्रमेण भारतभूमिः हरितवर्णमयी समृद्धा सस्यश्यामला च सञ्जाता।

(किसान भाइयों के परिश्रम से भारतभूमि हरी-भरी, समृद्ध और उपजों से परिपूर्ण हो गई।)

(ङ) प्रश्न: विज्ञानस्य केषु क्षेत्रेषु भारतीयैः यशः प्राप्तम्? (विज्ञान के किन क्षेत्रों में भारतीयों ने यश प्राप्त किया?)

उत्तर: भारतीयैः अणुशास्त्रे, सङ्गणकशास्त्रे, चिकित्साशास्त्रे, अन्तरिक्षशास्त्रे, आयुधशास्त्रे इत्यादिषु क्षेत्रेषु यशः प्राप्तम्।

(भारतीयों ने परमाणु विज्ञान, कम्प्यूटर विज्ञान, चिकित्सा विज्ञान, अंतरिक्ष विज्ञान, आयुध विज्ञान आदि क्षेत्रों में यश प्राप्त किया है।)

(च) प्रश्न: अन्ते सर्वे किं गीतं गायन्ति? (अंत में सभी कौन सा गीत गाते हैं?)

उत्तर: अन्ते सर्वे “वयं बालका भारतभक्ताः…” इति गीतं गायन्ति।

(अंत में सभी “हम बालक भारतभक्त…” वाला गीत गाते हैं।)


३. रेखाङ्कितानि पदानि आश्रित्य उदाहरणानुसारं प्रश्ननिर्माणं कुर्वन्तु

वाक्य (संस्कृत)प्रश्न (संस्कृत)प्रश्न (हिन्दी अनुवाद)
यथा: अस्माकं वत्सला भारतमाता।केषां वत्सला भारतमाता?भारतमाता किसकी स्नेहमयी है?
(क) समुद्रः भारतमातुः चरणौ प्रक्षालयति।कस्याः चरणौ समुद्रः प्रक्षालयति?समुद्र किसके चरणों को धोता है?
(ख) जनाः तीर्थक्षेत्राणां धूलिं ललाटे स्थापयन्ति।कस्मिन् जनाः तीर्थक्षेत्राणां धूलिं स्थापयन्ति?लोग तीर्थक्षेत्रों की धूल किस पर लगाते हैं?
(ग) वीराः भारतमातुः सर्वदा सेवां कृतवन्तः।के भारतमातुः सर्वदा सेवां कृतवन्तः?भारतमाता की सदा सेवा किन्होंने की?
(घ) ‘जयतु कृषकः’ इति वक्तुं अस्मान् प्रेरयति।कान् ‘जयतु कृषकः’ इति वक्तुं प्रेरयति?यह किन्हें ‘जयतु कृषकः’ कहने के लिए प्रेरित करता है?
(ङ) नदी कष्टानि सहमाना प्रवहति।का कष्टानि सहमाना प्रवहति?कष्ट सहते हुए क्या बहती है?
(च) वयं गौरववर्धनार्थं प्रयत्नं कुर्मः।के गौरववर्धनार्थं प्रयत्नं कुर्मः?गौरव बढ़ाने के लिए कौन प्रयास करते हैं?

 

४. अधः प्रदत्तानां शब्दानाम् उदाहरणानुसारं रिक्तस्थानेषु रूपाणि लिखन्तु –

शब्दःएकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्विभक्तिःहिन्दी अनुवाद
(क)चरणम्चरणौचरणान्द्वितीया विभक्तिःपैर (को)
(ख)नदीनद्यौनद्यःप्रथमा विभक्तिःनदी (कर्ता)
(ग)ललाटेललाटयोःललाटेषुसप्तमी विभक्तिःमाथे (में)
(घ)देशायदेशाभ्याम्देशेभ्यःचतुर्थी विभक्तिःदेश (के लिए)
(ङ)चक्रम्चक्रेचक्राणिप्रथमा विभक्तिःचक्र (कर्ता)
(च)वैज्ञानिकःवैज्ञानिकाभ्याम्वैज्ञानिकैःतृतीया विभक्तिःवैज्ञानिक (से)
(छ)अहम्आवाम्वयम्प्रथमा विभक्तिःमैं (कर्ता)
(ज)विज्ञानस्यविज्ञानयोःविज्ञानानाम्षष्ठी विभक्तिःविज्ञान (का)

५. अध: प्रदत्तानि वाक्यानि पठित्वा मातृभाषायां / प्रान्तीयभाषायाम्/ आङ्ग्लभाषायां वा अनुवादं कुर्वन्तु –

(क) भारतभूमौ पवित्राः नद्यः प्रवहन्ति।

  • Hindi: भारत की भूमि में पवित्र नदियाँ बहती हैं।
  • English: Sacred rivers flow in the land of India.

(ख) भारतस्य मस्तके हिमालयः मुकुटरूपेण शोभते।

  • Hindi: भारत के मस्तक पर हिमालय मुकुट के रूप में शोभित है।
  • English: The Himalaya adorns the head of India like a crown.

(ग) भारतभूमौ श्रेष्ठाः पर्वताः विराजन्ते।

  • Hindi: भारत की भूमि में श्रेष्ठ पर्वत सुशोभित हैं।
  • English: Magnificent mountains shine in the land of India.

(घ) राष्ट्रध्वजे केशरः, श्वेतः, हरितः च वर्णाः छन्‍ति।

  • Hindi: राष्ट्रीय ध्वज में केसरिया, श्वेत और हरित रंग हैं।
  • English: The national flag has saffron, white, and green colors.

(ङ) वयं भारते जन्म प्राप्तवन्तः।

  • Hindi: हम भारत में जन्मे हैं।
  • English: We were born in India.

६. अधः प्रदत्तानां शब्दानाम् उदाहरणानुसारं विभक्तिं वचनं च लिखन्तु -

शब्दःविभक्तिःवचनम्
(क) भारतमाताप्रथमा विभक्तिःएकवचनम्
(ख) नद्यःप्रथमा विभक्तिःबहुवचनम्
(ग) ललाटेसप्तमी विभक्तिःएकवचनम्
(घ) तीर्थक्षेत्राणाम्षष्ठी विभक्तिःबहुवचनम्
(ङ) देशस्यषष्ठी विभक्तिःएकवचनम्
(च) बलिदानम्द्वितीया विभक्तिःएकवचनम्
(छ) कृषीवलबान्धवाःप्रथमा विभक्तिःबहुवचनम्
(ज) अस्मान्द्वितीया विभक्तिःबहुवचनम्
(झ) क्षेत्रेषुसप्तमी विभक्तिःबहुवचनम्

७. पाठे प्रयुक्तानि क्रियापदानि –

शृणुमःजानीमःअस्तिगायन्ति
भवामःशोभतेप्रक्षालयतिविराजन्ते
प्रवहन्तिआगच्छन्तिप्रयच्छन्तिसिञ्चन्ति
सञ्जाताप्रेरयतिबोधयतिकुर्मः

८. लट्-लकार (वर्तमान काल) में क्रियापद रूप –

क्रियापद: भवति (धातु – “भू” = होना)

पुरुषःएकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःभवतिभवतःभवन्ति
मध्यमपुरुषःभवसिभवथःभवथ
उत्तमपुरुषःभवामिभवावःभवामः

क्रियापद: अस्ति (अस्माद् धातोः = “अस्” धातु = होना)

पुरुषःएकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःअस्तिस्तःसन्ति
मध्यमपुरुषःअसिस्थःस्थ
उत्तमपुरुषःअस्मिस्वःस्मः

क्रियापद: इच्छामः (धातु – “इष्” = चाहना)

पुरुषःएकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःइच्छतिइच्छतःइच्छन्ति
मध्यमपुरुषःइच्छसिइच्छथःइच्छथ
उत्तमपुरुषःइच्छामिइच्छावःइच्छामः

क्रियापद: आगच्छन्ति (धातु – “आगम्” = आना)

पुरुषःएकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःआगच्छतिआगच्छतःआगच्छन्ति
मध्यमपुरुषःआगच्छसिआगच्छथःआगच्छथ
उत्तमपुरुषःआगच्छामिआगच्छावःआगच्छामः

Comments

  1. Kishu says:
    May 23, 2025 at 9:00 am

    this is useful to homework

    Reply
  2. Riddhika Shaw says:
    May 18, 2025 at 2:32 pm

    wow

    Reply

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Advertisement

सभी कक्षा के अध्याय के प्रश्न उत्तर in Hindi PDF Download

सभी Kaksha के Paath के Prashn Uttar, Objective Question, सैंपल पेपर, नोट्स और प्रश्न पत्र Download Free in PDF for Hindi Medium

क्लास की बुक (पुस्तक), MCQ, नोट्स, एनसीईआरटी समाधान इन हिंदी पीडीएफ – PDF FREE Download

सभी पाठ के एनसीईआरटी समाधान, सैंपल पेपर, नोट्स, प्रश्न पत्र के मुफ्त पीडीएफ डाउनलोड करे

Advertisement

Maharashtra Board Marathi & English Medium

Just Launched! Access Maharashtra Board Exam MCQs, Previous Year Papers, Textbooks, Solutions, Notes, Important Questions, and Summaries—available in both Marathi and English mediums—all in one place Maharashtra Board

Android APP

सरकारी Exam Preparation

Sarkari Exam Preparation Youtube

CBSE – दिल्ली, उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेश, बिहार, राजस्थान & हरियाणा Board हिंदी माध्यम

कक्षा 6 to 8 हिंदी माध्यम
कक्षा 9 & 10 हिंदी माध्यम
कक्षा 11 हिंदी माध्यम

State Board

यूपी बोर्ड 6,7 & 8
बिहार बोर्ड हिंदी माध्यम

CBSE Board

Mathematics Class 6
Science Class 6
Social Science Class 6
हिन्दी Class 6
सामाजिक विज्ञान कक्षा 6
विज्ञान कक्षा 6

Mathematics Class 7
Science Class 7
SST Class 7
सामाजिक विज्ञान कक्षा 7
हिन्दी Class 7

Mathematics Class 8
Science Class 8
Social Science Class 8
हिन्दी Class 8

Mathematics Class 9
Science Class 9
English Class 9

Mathematics Class 10
SST Class 10
English Class 10

Mathematics Class XI
Chemistry Class XI
Accountancy Class 11

Accountancy Class 12
Mathematics Class 12

Learn English
English Through हिन्दी
Job Interview Skills
English Grammar
हिंदी व्याकरण - Vyakaran
Microsoft Word
Microsoft PowerPoint
Adobe PhotoShop
Adobe Illustrator
Learn German
Learn French
IIT JEE
Privacy Policies, Terms and Conditions, About Us, Contact Us
Copyright © 2025 eVidyarthi and its licensors. All Rights Reserved.