मित्राय नमः
योगिता: अहो! योगिता, त्वं प्रातः किं करोषि?
(अरे! योगिता, तुम सुबह क्या करती हो?)
योगिता: अहं प्रतिदिनं प्रातः पित्रा सह उद्यानं गच्छामि।
(मैं प्रतिदिन सुबह अपने पिता के साथ बगीचे में जाती हूँ।)
छात्र: उद्याने किं करोषि भो:?
(बगीचे में तुम क्या करती हो?)
योगिता: अहं तु भ्रमणं करोमि। किन्तु बहवः जनाः तत्र व्यायामं योगासनानि च कुर्यन्ति।
(मैं तो टहलती हूँ। लेकिन बहुत से लोग वहाँ व्यायाम और योगासन करते हैं।)
छात्र: अहो योगासनानि। वयमपि जानितुं इच्छामः।
(अरे योगासन! हम भी जानना चाहते हैं।)
योगिता: तर्हि वयं सर्वं योगशिक्षिकायाः साक्षीपं गच्छामः।
(तो फिर हम सभी योग शिक्षिका के पास चलें।)
छात्रा: नमो नमः आचार्ये!
(नमस्ते नमस्ते आचार्य!)
आचार्या: शुभं भवतु। उपविशन्तु सर्वं।
(शुभ हो। सभी बैठ जाओ।)
छात्रा: आचार्ये! किम् अद्य भवती अस्मान् योगासनं शिक्षति?
(आचार्य! क्या आज आप हमें योगासन सिखाएँगी?)
आचार्या: लिखति, वदन्तु किम् आसनं शिक्षितुमिच्छन्ति?
(लिखो, बताओ कौन सा आसन सीखना चाहते हो?)
योगिता: आचार्ये! अहं सूर्यनमस्कारं शिक्षतु।
(आचार्य! मुझे सूर्यनमस्कार सिखाइए।)
आचार्या: समीचीनम्। सूर्यनमस्कारः द्वादशानाम् आसनानां समाहारः अस्ति। प्रत्येकस्मात् सूर्यनमस्कारात् पूर्वं एकः मन्त्रः भवति। तेषु प्रथमः मन्त्रः अस्ति – ॐ मित्राय नमः इति।
(उचित है। सूर्यनमस्कार बारह आसनों का समूह है। प्रत्येक सूर्यनमस्कार से पहले एक मंत्र होता है। उनमें पहला मंत्र है – ॐ मित्राय नमः।)
छात्रा: आम् महोदये। वयं स्मरामः।
(हाँ महोदया। हम याद रखते हैं।)
आचार्या: अत्युत्तमम्। भूयित्वा वदन्तु।
(बहुत अच्छा। फिर से बोलो।)
छात्रा:
ॐ मित्राय नमः।
ॐ रवये नमः।
ॐ सूर्याय नमः।
ॐ भानवे नमः।
ॐ खगाय नमः।
ॐ पूष्णे नमः।
ॐ हिरण्यगर्भाय नमः।
ॐ मरीचये नमः।
ॐ आदित्याय नमः।
ॐ सवित्रे नमः।
ॐ अर्काय नमः।
ॐ भास्कराय नमः।
(सर्वान्ते) ॐ श्री सूर्यनारायणाय नमः।
(ॐ मित्राय नमः। ॐ रवये नमः। ॐ सूर्याय नमः। ॐ भानवे नमः। ॐ खगाय नमः। ॐ पूष्णे नमः। ॐ हिरण्यगर्भाय नमः। ॐ मरीचये नमः। ॐ आदित्याय नमः। ॐ सवित्रे नमः। ॐ अर्काय नमः। ॐ भास्कराय नमः। (अंत में) ॐ श्री सूर्यनारायणाय नमः।)
आचार्या: अत्युत्तमम्। इदानीं एकेन श्लोकेन सूर्यनमस्कारस्य बहुतः प्रयोजनानि वदामि। भवन्तः शृण्वन्तु अनुवदन्तु च।
(बहुत अच्छा। अब एक श्लोक के द्वारा सूर्यनमस्कार के अनेक लाभ बताती हूँ। आप सभी सुनें और दोहराएँ।)
आदित्यस्य नमस्कारान् ये कुर्यन्ति दिने दिने।
आयुः प्रज्ञा बलं वीर्यं तेजस्तेषां च जायते ॥
(जो लोग प्रतिदिन सूर्य के नमस्कार करते हैं, उनकी आयु, बुद्धि, बल, वीर्य, और तेज उत्पन्न होता है।)
एवं योगासनेषु सूर्यनमस्कारः एकः श्रेष्ठः आसनक्रमः अस्ति। सूर्यनमस्कारेण शारीरिकं, मानसिकं, आध्यात्मिकं च बलं वर्धति। अतः वयं प्रतिदिनं सूर्यनमस्कारं कुर्याम। स्वस्थं शरीरं स्वस्थं मनः च प्राप्तवन्तः। अस्तु, पुनः अग्रिमकक्षायाम् अन्येषाम् आसनानां विषये जानामः।
(इस प्रकार योगासनों में सूर्यनमस्कार एक श्रेष्ठ आसन क्रम है। सूर्यनमस्कार से शारीरिक, मानसिक, और आध्यात्मिक बल बढ़ता है। अतः हमें प्रतिदिन सूर्यनमस्कार करना चाहिए।स्वस्थ शरीर और स्वस्थ मन प्राप्त करें। तो, फिर अगली कक्षा में अन्य आसनों के बारे में जानेंगे।)
छात्रा: धन्यवादाः आचार्ये।
(धन्यवाद आचार्य।)
Leave a Reply