Main Menu
  • School
    • Close
    • CBSE English Medium
    • CBSE Hindi Medium
    • UP Board
    • Bihar Board
    • Maharashtra Board
    • MP Board
    • Close
  • English
    • Close
    • English Grammar for School
    • Basic English Grammar
    • Basic English Speaking
    • English Vocabulary
    • English Idioms & Phrases
    • Personality Enhancement
    • Interview Skills
    • Close
  • Sarkari Exam Prep
    • Close
    • All Govt Exams Preparation
    • MCQs for Competitive Exams
    • Notes For Competitive Exams
    • NCERT Syllabus for Competitive Exam
    • Close
  • Study Abroad
    • Close
    • Study in Australia
    • Study in Canada
    • Study in UK
    • Study in Germany
    • Study in USA
    • Close
संस्कृत Class 7 || Menu
  • MCQ Sanskrit Class 7
  • Notes Sanskrit Class 7
  • Question Answer Sanskrit Class 7
  • Previous Year Papers Sanskrit Class 7
  • Sample Papers Sanskrit Class 7
  • Important Questions Sanskrit Class 7
  • Book Sanskrit Class 7
  • Sanskrit Class 7

दीपकम् Class 7 Chapter 8 Question Answers Deepakam Sanskrit NCERT

Advertisement

हितं मनोहारि च दुर्लभं वचः


IMAGE-CH-8-I IMAGE-CH-8-II<
IMAGE-CH-8-III IMAGE-CH-8-IV</

वयम् अभ्यासं कुर्मः


१. अधोलिखितानि वाक्यानि पठित्वा ‘आम्’ अथवा ‘न’ इति वदन्तु लिखन्तु च –


(क) किं वयं पृथिव्याः पुत्राः पुत्र्यः च स्मः? (क्या हम पृथ्वी की संतानें हैं?)

उत्तर: आम्। (‘हाँ’)

(ख) किं रत्नम् अन्विष्यति? (क्या रत्न खोजते हैं?)

उत्तर: न। (‘नहीं’)

(ग) किं शीलं श्रेष्ठम् आभूषणम् अस्ति? (क्या शील सर्वोत्तम आभूषण है?)

उत्तर: आम्। (‘हाँ’)

(घ) किं शरीरम् आद्यं धर्मसाधनम्? (क्या शरीर धर्म का पहला साधन है?)

उत्तर: आम्। (‘हाँ’)

(ङ) किं गुणानां सर्वदा एव आदरः भवति? (क्या गुणों का हमेशा आदर होता है?)

उत्तर: आम्। (‘हाँ’)

(च) किं क्रियाशीलः एव विद्वान् भवति? (क्या केवल क्रियाशील व्यक्ति ही विद्वान होता है?)

उत्तर: आम्। (‘हाँ’)

(छ) किम् अस्माभिः केवलं मनोरञ्जकानि वाक्यानि वक्तव्यानि?

(क्या हमें केवल मनोरंजक बातें ही करनी चाहिए?)

उत्तर: न। (‘नहीं’)

(ज) यः सदा सुखम् इच्छति, किं सः विद्यां प्राप्नोति?

(जो सदा सुख चाहता है, क्या वह विद्या प्राप्त करता है?)

उत्तर: न। (‘नहीं’)


२. पाठस्य आधारेण अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि एकपदेन लिखन्तु –


क) आद्यं धर्मसाधनं किम्? (धर्म का पहला साधन क्या है?)

उत्तर: शरीरम्। (शरीर)

(ख) कीदृशं वचः मा ब्रूहि? (कैसे वचन मत बोलो?)

उत्तर: दीनम्। (दयनीय / हीन)

(ग) श्रेष्ठम् आभूषणं किम् अस्ति? (सबसे श्रेष्ठ आभूषण क्या है?)

उत्तर: शीलम्। (चरित्र)

(घ) सर्वेषां मनुष्याणां माता का अस्ति? (सभी मनुष्यों की माता कौन है?)

उत्तर: भूमिः। (पृथ्वी)

(ङ) रत्नानाम् अन्वेषणं के कुर्वन्ति? (रत्नों की खोज कौन करता है?)

उत्तर: ग्राहकाः। (ग्राहक)


३. पाठस्य आधारेण अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि पूर्णवाक्येन लिखन्तु –


(क) कः विद्वान् अस्ति?( विद्वान कौन है?)

उत्तर: यः क्रियावान् पुरुषः सः विद्वान् अस्ति। (जो व्यक्ति क्रियाशील है, वही विद्वान है।)

(ख) गुणिषु पूजास्थानं किम्?( गुणवानों में पूजनीय क्या है?)

उत्तर: गुणिषु गुणाः पूजास्थानं भवति। (गुणवानों में गुण पूजनीय होते हैं।)

(ग) कः विद्यां न प्राप्नोति?(कौन विद्या प्राप्त नहीं करता?)

उत्तर: यः सदा सुखम् इच्छति सः विद्यां न प्राप्नोति। (जो सदा सुख चाहता है, वह विद्या प्राप्त नहीं करता।)

(घ) मनुष्यः विद्याम् अर्थं च कथं साधयेत्?(मनुष्य विद्या और धन कैसे प्राप्त करे?)

उत्तर: मनुष्यः क्षणशः विद्यां कणशः च अर्थं साधयेत्।

(मनुष्य को प्रत्येक क्षण से विद्या और प्रत्येक कण से धन प्राप्त करना चाहिए।)

(ङ) कीदृशं वचनं दुर्लभम्?( कैसा वचन दुर्लभ है?)

उत्तर: हितं मनोहारि च वचनं दुर्लभं भवति। (हितकारी और मनोहारी वचन दुर्लभ होता है।)


४. रेखाङ्कितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुर्वन्तु –

संख्यावाक्य (Sanskrit Sentence)प्रश्न (Question)
(क)शीलं परं भूषणम्।किं परं भूषणम् अस्ति?
(ख)मनुष्यः पृथिव्याः सन्तानः अस्ति।कस्याः सन्तानः मनुष्यः अस्ति?
(ग)गुणिषु लिङ्गं वयः च न महत्त्वपूर्णम्।कुत्र लिङ्गं वयः च न महत्त्वपूर्णम्?
(घ)हितकारकं मनोहारि च वचः दुर्लभं भवति।किम् दुर्लभं भवति?

५. पाठ के आधार पर उदाहरणानुसार उपयुक्त मिलान करें –

संस्कृत वाक्यांश (Sanskrit)मिलान (Match)हिन्दी अनुवाद (प्रश्न)
(क) क्षणशः कणशः साधयेत्विद्याम् अर्थं चक्षण-क्षण व कण-कण से किसे प्राप्त किया जा सकता है?
(ख) सर्वश्रेष्ठम् आभूषणम्शीलम्सबसे श्रेष्ठ आभूषण क्या है?
(ग) रत्नं न अन्विष्यति, तत्मृग्यतेरत्न खोज नहीं करता, तो वह क्या किया जाता है?
(घ) आद्यं धर्मसाधनम्शरीरम्सबसे पहला धर्म का साधन क्या है?
(ङ) हितकारकं मनोहारि च वचःदुर्लभम्हितकारी व मनोहर वचन कैसा होता है?
(च) पूजास्थानम्गुणाःपूजा योग्य कौन होता है?

६. पाठात् अधोलिखितानां पदानां समानार्थकपदानि चित्वा लिखन्तु –

(पाठ के आधार पर नीचे लिखे शब्दों के समानार्थी शब्द चुनकर लिखिए):

क्रमशब्द (Sanskrit)समानार्थकपद (Synonym from lesson)हिन्दी अनुवाद (प्रश्न)
(क)सुतःपुत्रः‘सुत’ शब्द का समानार्थक शब्द क्या है?
(ख)प्रथमम्आगमः‘प्रथम’ शब्द का समानार्थक शब्द क्या है?
(ग)धनम्अर्थम्‘धन’ शब्द का समानार्थक शब्द क्या है?
(घ)अवस्थावयः‘अवस्था’ शब्द का समानार्थक शब्द क्या है?
(ङ)वचनम्वचः‘वचन’ शब्द का समानार्थक शब्द क्या है?
(च)आचरणम्शीलम्‘आचरण’ शब्द का समानार्थक शब्द क्या है?

७. उदाहरणानुसारम् अधोलिखितेषु वाक्येषु रेखा‌ङ्कितपदानां विभक्तिं निर्दिशन्तु –

(उदाहरण के अनुसार, नीचे दिए गए वाक्यों में रेखांकित शब्दों की विभक्ति लिखिए):

क्रमवाक्य (Sanskrit)विभक्ति (Vibhakti)हिन्दी अनुवाद (प्रश्न)
(क)माता भूमिः पुत्रोऽहं पृथिव्याः ।षष्ठी विभक्तिः“पृथिव्याः” किस विभक्ति में है?
(ख)गुणाः पूजास्थानं गुणिषु न च लिङ्गं न च वयः ।सप्तमी विभक्तिः“गुणिषु” किस विभक्ति में है?
(ग)शीलं परं भूषणम्।द्वितीया विभक्तिः“शीलं” किस विभक्ति में है?
(घ)क्षणशः कणशश्चैव विद्याम् अर्थं च साधयेत्।द्वितीया विभक्तिः“विद्याम्” और “अर्थं” किस विभक्ति में हैं?
(ङ)सुखार्थिनः कुतो विद्या कुतो विद्यार्थिनः सुखम्।षष्ठी विभक्तिः“सुखार्थिनः” और “विद्यार्थिनः” किस विभक्ति में हैं?
(च)हितं मनोहारि च दुर्लभं वचः ।द्वितीया विभक्तिः“वचः” किस विभक्ति में है? (विशेष – “वचः” द्वितीया एकवचन पुल्लिङ्ग असाधारण रूप है)

८. यत्र अग्रे स्वरः अस्ति तत्र अनुस्वारस्य स्थाने ‘म्’ लिखित्वा वाक्यानि पुनः लिखन्तु –

(जहाँ अगले अक्षर में स्वर हो, वहाँ अनुस्वार की जगह “म्” लिखकर वाक्य दोबारा लिखिए):

क्रममूल वाक्य (With अनुस्वारं)शुद्ध वाक्य (With म्)हिन्दी अनुवाद
(क)न रत्नं अन्विष्यति ।न रत्नम् अन्विष्यति ।रत्न खोज नहीं करता है।
(ख)शरीरं आद्यं खलु धर्मसाधनम् ।शरीरम् आद्यं खलु धर्मसाधनम् ।शरीर ही पहला धर्म का साधन है।
(ग)वयं अद्यतनं पाठं पठामः ।वयम् अद्यतनम् पाठम् पठामः ।हम आज का पाठ पढ़ते हैं।
(घ)त्वं अस्माकं गृहं आगच्छ ।त्वम् अस्माकम् गृहम् आगच्छ ।तुम हमारे घर आओ।
(ङ)अहं एकं प्रश्नं प्रष्टुं इच्छामि ।अहम् एकम् प्रश्नम् प्रष्टुम् इच्छामि ।मैं एक प्रश्न पूछना चाहता हूँ।
(च)गुणं अर्जयितुं अधिकं प्रयत्नं करोतु ।गुणम् अर्जयितुम् अधिकम् प्रयत्नम् करोतु ।गुण प्राप्त करने के लिए अधिक प्रयास करे।

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Advertisement

सभी कक्षा के अध्याय के प्रश्न उत्तर in Hindi PDF Download

सभी Kaksha के Paath के Prashn Uttar, Objective Question, सैंपल पेपर, नोट्स और प्रश्न पत्र Download Free in PDF for Hindi Medium

क्लास की बुक (पुस्तक), MCQ, नोट्स, एनसीईआरटी समाधान इन हिंदी पीडीएफ – PDF FREE Download

सभी पाठ के एनसीईआरटी समाधान, सैंपल पेपर, नोट्स, प्रश्न पत्र के मुफ्त पीडीएफ डाउनलोड करे

Advertisement

Maharashtra Board Marathi & English Medium

Just Launched! Access Maharashtra Board Exam MCQs, Previous Year Papers, Textbooks, Solutions, Notes, Important Questions, and Summaries—available in both Marathi and English mediums—all in one place Maharashtra Board

Android APP

सरकारी Exam Preparation

Sarkari Exam Preparation Youtube

CBSE – दिल्ली, उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेश, बिहार, राजस्थान & हरियाणा Board हिंदी माध्यम

कक्षा 6 to 8 हिंदी माध्यम
कक्षा 9 & 10 हिंदी माध्यम
कक्षा 11 हिंदी माध्यम

State Board

यूपी बोर्ड 6,7 & 8
बिहार बोर्ड हिंदी माध्यम

CBSE Board

Mathematics Class 6
Science Class 6
Social Science Class 6
हिन्दी Class 6
सामाजिक विज्ञान कक्षा 6
विज्ञान कक्षा 6

Mathematics Class 7
Science Class 7
SST Class 7
सामाजिक विज्ञान कक्षा 7
हिन्दी Class 7

Mathematics Class 8
Science Class 8
Social Science Class 8
हिन्दी Class 8

Mathematics Class 9
Science Class 9
English Class 9

Mathematics Class 10
SST Class 10
English Class 10

Mathematics Class XI
Chemistry Class XI
Accountancy Class 11

Accountancy Class 12
Mathematics Class 12

Learn English
English Through हिन्दी
Job Interview Skills
English Grammar
हिंदी व्याकरण - Vyakaran
Microsoft Word
Microsoft PowerPoint
Adobe PhotoShop
Adobe Illustrator
Learn German
Learn French
IIT JEE
Privacy Policies, Terms and Conditions, About Us, Contact Us
Copyright © 2025 eVidyarthi and its licensors. All Rights Reserved.