CBSE Class 9 Sample Papers, Syllabus, Test Papers & NCERT Solutions

गोदोहनम् (गाय का दूध दुहना) विषय: अस्मिन् नाटके एकस्य जनस्य कथा वर्णिता यः धनवान् सुखाकांक्षी च भवितुं मासपर्यन्तं दुग्धदोहनात् विरमति, येन मासान्ते धेनोः शरीरे सञ्चितं दुग्धं एकवारमेव विक्रीय सम्पत्तिम् अर्जति। परं मासान्ते यदा सः दोहनं करोति तदा दुग्धं न प्रापति, धेनोः प्रहारैः रक्तरञ्जितः च भवति। अनेन सः अवगच्छति यत् दैनन्दिनं कार्यं यदि मासपर्यन्तं संनादति तदा […]

स्वर्णकाकः (सुनहरा कौआ) ✍️ लेखक परिचय (संस्कृत में) अयं पाठः श्री पद्मशास्त्रिणा विरचितात् “विश्वकथाशतकम्” इति कथासङ्ग्रहात् गृहीतः अस्ति। एषा कथा वर्मदेशे (म्यांमार) प्रचलिता श्रेष्ठा लोककथा अस्ति। 🌿 लेखक परिचय (हिन्दी में) यह कहानी श्री पद्म शास्त्री द्वारा रचित “विश्वकथाशतकम्” नामक संग्रह से ली गई है। यह बर्मा (म्यांमार) देश की एक प्रसिद्ध लोककथा है। इसमें […]

भारतीवसन्तगीतिः (भारतीय वसंत गीत) 🌿 पाठ का सारांश (संस्कृत में) कविः वसन्तऋतौ प्रकृतेः सौन्दर्यं दृष्ट्वा, देवी सरस्वतीं वीणावादनाय प्रार्थयति। सः कथयति यत् — वसन्तसमये कोकिलाः गायतः, पुष्पाणि विकसितानि, मलयानिलः सुगन्धं वहति। एवं रम्ये वातावरणे भगवती सरस्वती अपि वीणां मधुरं निनादयतु, यतः तस्य वीणास्वरैः जगत् आनन्दमयम् भविष्यति। 🌼 पाठ का सारांश (हिन्दी में) कवि वसन्त ऋतु […]

पर्यावरणम् (पर्यावरण) प्रस्तुतोऽयं पाठ्यांशः “पर्यावरणम्” पर्यावरणविषयक : लघुनिबन्धोऽस्ति । अत्याधुनिकजीवनशैल्यां प्रदूषणं प्राणिनां पुरतः अभिशापरूपेण समायातम्। नदीनां वारि मलिनं सञ्जातम् । शनैः शनैः धरा निर्वना जायमाना अस्ति । यन्त्रेभ्यो निःसृतेन वायुना वातावरणं विषाक्तं रुजाकारकं च भवति। वृक्षाभावात् प्रदूषणकारणाच्च बहूनां पशुपक्षिणां जीवनमेव सङ्कटापन्नं दृश्यते। वनस्पतीनाम् अभावदशायां न केवलं वन्यप्राणिनाम् अपि तु अस्माकं समेषामेव जीवनं स्थातुं नैव शक्यते। […]

जटायोः शौर्यम् (जटायु की वीरता) प्रस्तुतोऽयं पाठ्यांश: महर्षिवाल्मीकिविरचितस्य “रामायणम्” इत्यस्य ग्रन्थस्य अरण्यकाण्डात् समुद्धृतोऽस्ति। अत्र जटायु-रावणयोः युद्धस्य वर्णनम् अस्ति । पक्षिराजोजटायुः पञ्चवटीकानने विलपन्त्याः सीतायाः करुणक्रन्दनं श्रुत्वा तत्र गच्छति । सः सीतापहरणे निरतं रावणं तस्मात् निन्द्यकर्मणः निवृत्त्यर्थं प्रबोधयति । परञ्च अपरिवर्तितमतिः रावणः तमेव अपसारयति । ततः पक्षिराजः तुण्डेन पादाभ्याञ्च प्रहरति, स्वनखैः रावणस्य गात्राणि विदारयति एवञ्च बहुविधा- क्रमणेन […]

सिकतासेतुः (बालू का पुल)  प्रस्तुतः नाट्यांशः सोमदेवविरचितस्य “कथासरित्सागरः” इति नाम्नः कथाग्रन्थस्य सप्तमाध्यायोपरि आधारितोऽस्ति। अस्मिन् नाट्यांशे तपसा विद्यां प्राप्तुं यत्नशीलः कश्चित् तपोदत्तनामकः कुमारः चित्रितः अस्ति। तस्य मार्गदर्शनाय पुरुषवेषधारी देवराजः इन्द्रः तत्र आगतवान्। तत्र आगत्य देवराजः सिकताभिः सेतुनिर्माणार्थं प्रयतते। एतद् दृष्ट्वा तपोदत्तः प्रहसन् वदति किमर्थं भो! बालुकाभिः जलबन्धं निर्मासि? ततो देवराजः प्रतिवक्ति यद् अध्ययनं श्रवणं पठनं विना […]

वाडमनःप्राणस्वरूपम् (वाणी मन प्राण का स्वरुप) प्रस्तुतोऽयं पाठः “छान्दोग्योपनिषदः” षष्ठाध्यायस्य पञ्चमखण्डात् समुद्धृतोऽस्ति। पाठ्यांशे मनोविषयकं प्राणविषयकं वाग्विषयकञ्च रोचक तथ्यं प्रकाशितम् अस्ति। अत्र उपनिषदि वर्णितगुह्यतत्त्वानां सारल्येन अवबोधार्थम् आरुणि-श्वेतकेत्वोः संवादमाध्यमेन वाङ्मनः प्राणानां परिचर्चा कृतास्ति। ऋषिकुलपरम्परायां ज्ञानप्राप्तेः त्रीणि साधनानि सन्ति। तेषु परिप्रश्नोऽपि एकम् अन्यतमं साधनम् अस्ति। अत्र गुरुसेवनपटुः शिष्यः वाङ्मनः प्राणविषयकान् प्रश्नान् पृच्छति, आचार्यश्च तेषां प्रश्नानां समाधानं करोति। यह […]

लौहतुला (लोहे का तराजू) अयं पाठः विष्णुशर्मविरचितस्य “पञ्चतन्त्रम्” इति कथाग्रन्थस्य मित्रभेदनामकात् तन्त्रात् सम्पाघ्यः गृहीतः अंशः अस्ति। अस्यां कथायाम् एकः जीर्णधननामकः वणिक् विदेशात् व्यापारं कृत्वा प्रति निवृत्य न्यासरूपेण प्रदत्तां तुलां धनिकात् प्रति याचते। परञ्च सः धनिकः वदति यत् तस्य तुला तु मूषकैः भक्षिता। ततः सः वणिक् धनिकस्य पुत्रं स्नानार्थं नदीं प्रति नयति, तं तत्र नीत्वा च […]

भ्रान्तो बालः (भ्रमित बच्चा / भटका हुआ बच्चा) प्रस्तुतः पाठः “संस्कृत – प्रौढपाठावलिः” इति कथाग्रन्थात् सम्पादनं कृत्वा सङ्गृहीतोऽस्ति। अस्यां कथायाम् एकः तादृशः बालः चित्रितोऽस्ति यस्य रुचिः स्वाध्यायापेक्षया क्रीडने अधिका भवति। सः सर्वदा क्रीडनार्थमेव अभिलषति परन्तु तस्य सखायः स्व-स्व-कर्मणि संलग्नाः भवन्ति।  अस्मात् कारणात् ते अनेन सह न क्रीडन्ति। अतः एकाकी सः नैराश्यं प्राप्य विचिन्तयति यत् स […]

 सूक्तिमौक्तिकम् (सुविचारों या अच्छी बातों रूपी मोती) प्रस्तुतः पाठः नैतिकशिक्षाणां प्रदायकरूपेण विन्यस्तोवर्तते । अस्मिन् पाठे विविधग्रन्थेभ्यः नानानैतिकशिक्षाप्रदानिपद्यानि सं गृहीतानि सन्ति । अत्र सदाचरणस्य महिमा, प्रियवाण्याः आवश्यकता, परोपकारिणां स्वभावः, गुणार्जनस्य प्रेरणा, मित्रतायाः स्वरूपम्, श्रेष्ठसङ्गतेः प्रशंसा तथा च सत्सङ्गतेः प्रभावः इत्यादीनां विषयाणां निरूपणम् अस्ति। संस्कृतसाहित्ये नीतिग्रन्थानां समृद्धा परम्परा दृश्यते । तत्र प्रतिपादितशिक्षाणाम् अनुपालनं कृत्वा वयं स्व जीवनसफली […]