सिकतासेतुः (बालू का पुल)
प्रश्नः / उत्तरः (Question / Answers)
1. तपोदत्तः बाल्ये किं न अधीतवान्?
उत्तर: विद्याम्।
हिन्दी: तपोदत्त ने बचपन में क्या नहीं पढ़ा?
→ विद्या।
2. तपोदत्तः कैः गर्हितोऽभवत्?
उत्तर: कुटुम्बिभिः मित्रैः ज्ञातिजनैश्च।
हिन्दी: तपोदत्त को किस-किस ने निन्दा की?
→ परिवारजनों, मित्रों और रिश्तेदारों ने।
3. पुरुषः सिकताभिः किं निर्मातुं प्रयतते?
उत्तर: सेतुम्।
हिन्दी: पुरुष रेत से क्या बनाने का प्रयास कर रहा है?
→ सेतु (पुल)।
4. मकरालये कः शिलाभिः सेतुं बबन्ध?
उत्तर: रामः।
हिन्दी: समुद्र में किसने पत्थरों से सेतु बाँधा?
→ राम ने।
5. तपोदत्तः विद्यां कया अवाप्तुं प्रवृत्तोऽभवत्?
उत्तर: तपश्चर्यया।
हिन्दी: तपोदत्त ने विद्या प्राप्त करने के लिए क्या शुरू किया?
→ तपस्या।
6. पुरुषः सेतुं कया करिष्यामि इति वदति?
उत्तर: स्वसंकल्पदृढतया।
हिन्दी: पुरुष सेतु किससे बनाऊँगा ऐसा कहता है?
→ अपनी दृढ़ संकल्प शक्ति से।
7. तपोदत्तः पुरुषस्य कां चेष्टां दृष्ट्वा अहसत्?
उत्तर: सिकताभिः सेतुनिर्माणप्रयासम्।
हिन्दी: तपोदत्त ने पुरुष की कौन-सी चेष्टा देखकर हँसा?
→ रेत से सेतु बनाने का प्रयास।
8. अन्ते तपोदत्तः कुत्र गतः?
उत्तर: गुरुकुलम्।
हिन्दी: अन्त में तपोदत्त कहाँ गया?
→ गुरुकुल।
9. पुरुषः कथं गन्तुं क्षमोऽस्मि इति वदति?
उत्तर: समुत्प्लुत्यैव।
हिन्दी: पुरुष कैसे जाने में समर्थ हूँ ऐसा कहता है?
→ उछलकर ही।
10. तपोदत्तः कस्याः अवमानना इति चिन्तयति?
उत्तर: भगवत्याः शारदायाः।
हिन्दी: तपोदत्त किस देवी का अपमान मानता है?
→ सरस्वती देवी का।
रिक्तस्थानानि (Fill in the Blanks)
1. तपोदत्तः बाल्ये पितृचरणैः क्लेश्यमानोऽपि ________ न अधीतवान्।
उत्तर: विद्याम्।
हिन्दी: तपोदत्त बचपन में पिता के डाँटने पर भी ________ नहीं पढ़ा।
→ विद्या।
2. सर्वैः ________ गर्हितोऽभवम्।
उत्तर: कुटुम्बिभिः मित्रैः ज्ञातिजनैश्च।
हिन्दी: सभी ________ द्वारा निन्दित हुआ।
→ परिवार, मित्रों और रिश्तेदारों।
3. अहम् इदानीं ________ विद्यामवाप्तुं प्रवृत्तोऽस्मि।
उत्तर: तपश्चर्यया।
हिन्दी: मैं अब ________ से विद्या प्राप्त करने लगा हूँ।
→ तपस्या।
4. पुरुषः ________ सेतुं निर्मातुं प्रयतते।
उत्तर: सिकताभिः।
हिन्दी: पुरुष ________ से सेतु बनाने का प्रयास कर रहा है।
→ रेत।
5. रामः ________ सेतुं बबन्ध।
उत्तर: शिलाभिः।
हिन्दी: राम ने ________ से सेतु बाँधा।
→ पत्थरों से।
6. सिकता: ________ स्थास्यन्ति किम्?
उत्तर: जलप्रवाहे।
हिन्दी: रेत ________ में टिकेगी क्या?
→ जल की धारा में।
7. यदि विद्या ________ वशे स्युः।
उत्तर: तपोभिरेव।
हिन्दी: यदि विद्या ________ से वश में हो।
→ केवल तप से।
8. तपोदत्तः ________ गत्वा विद्याभ्यासः करणीयः इति चिन्तयति।
उत्तर: गुरुगृहं।
हिन्दी: तपोदत्त ________ जाकर विद्या अभ्यास करना चाहिए ऐसा सोचता है।
→ गुरु के घर।
9. भवद्भिः उन्मीलितं मे ________।
उत्तर: नयनयुगलम्।
हिन्दी: आपने मेरे ________ खोल दिए।
→ नेत्र युगल (आँखें)।
10. तपोमात्रेण विद्यामवाप्तुं प्रयतमानः अहमपि ________ करोमि।
उत्तर: सिकताभिरेव सेतुनिर्माणप्रयासम्।
हिन्दी: केवल तप से विद्या पाने का प्रयास करने वाला मैं भी ________ कर रहा हूँ।
→ रेत से ही सेतु बनाने का प्रयास।
सत्य-असत्य (True/False)
1. तपोदत्तः बाल्ये विद्यां अधीतवान्।
उत्तर: असत्य (न अधीतवान्)।
हिन्दी: तपोदत्त ने बचपन में विद्या पढ़ी थी।
→ असत्य (नहीं पढ़ी)।
2. तपोदत्तः तपश्चर्यया विद्यां प्राप्तुं प्रवृत्तोऽभवत्।
उत्तर: सत्य।
हिन्दी: तपोदत्त ने तपस्या से विद्या प्राप्त करने का प्रयास किया।
→ सत्य।
3. पुरुषः शिलाभिः सेतुं निर्मातुं प्रयतते।
उत्तर: असत्य (सिकताभिः)।
हिन्दी: पुरुष पत्थरों से सेतु बनाने का प्रयास कर रहा है।
→ असत्य (रेत से)।
4. रामः मकरालये बालुकाभिः सेतुं बबन्ध।
उत्तर: असत्य (शिलाभिः)।
हिन्दी: राम ने समुद्र में रेत से सेतु बाँधा।
→ असत्य (पत्थरों से)।
5. तपोदत्तः पुरुषं सिकतासेतुं निर्मातुं दृष्ट्वा अहसत्।
उत्तर: सत्य।
हिन्दी: तपोदत्त ने पुरुष को रेत का सेतु बनाते देखकर हँसा।
→ सत्य।
6. पुरुषः सोपानसहायतया अधिरोढुं विश्वसिति।
उत्तर: असत्य (न विश्वसिति)।
हिन्दी: पुरुष सीढ़ी की सहायता से चढ़ने में विश्वास करता है।
→ असत्य (नहीं करता)।
7. तपोदत्तः अक्षरज्ञानं विना वैदुष्यम् अभिलषति।
उत्तर: सत्य (प्रारम्भे)।
हिन्दी: तपोदत्त अक्षर ज्ञान के बिना विद्वता चाहता है।
→ सत्य (शुरू में)।
8. अन्ते तपोदत्तः गुरुकुलं न गतः।
उत्तर: असत्य (गतः)।
हिन्दी: अन्त में तपोदत्त गुरुकुल नहीं गया।
→ असत्य (गया)।
9. पुरुषः स्वसंकल्पदृढतया सेतुं करिष्यामि इति वदति।
उत्तर: सत्य।
हिन्दी: पुरुष अपनी दृढ़ इच्छा शक्ति से सेतु बनाऊँगा ऐसा कहता है।
→ सत्य।
10. तपोदत्तः शारदायाः अवमानना इति न चिन्तयति।
उत्तर: असत्य (चिन्तयति)।
हिन्दी: तपोदत्त सरस्वती का अपमान नहीं मानता।
→ असत्य (मानता है)।


Leave a Reply